Antoni Maziarz
Succisa virescit. Klasztor benedyktynów i parafia pw. Narodzenia NMP w Lubiniu w latach 1924-1939
Wydawnictwo Sindruk-DIMK, Opole-Lubiń 2024
ISBN: 978-83-971022-4-8
Stanisław Sławomir Nicieja
Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, Tom XX: Równe, Janowa Dolina, Korzec
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2024
ISBN: 978-83-67669-08-5
Tom XX „Kresowej Atlantydy” to historia trzech miast. Pierwsze z nich to Równe – najliczniejsze miasto polskiego Wołynia, miasto Targów Wołyńskich, ale przede wszystkim to jego mieszkańcy i działacze, którym marzył się nowoczesny, „amerykański rozmach w budownictwie”, to świetni pisarze i poeci, jak Amos Oz, Zuzanna Ginczanka, Jan Śpiewak, Czesław Janczarski czy Stefan Szajdak. Drugie miasto to Janowa Dolina, zwana „wołyńską Gdynią” – nowoczesne, wzorcowe miasteczko robotnicze przy słynnej kopalni bazaltu, i mieszkający tam marzyciele, którzy chcieli budować pierwsze polskie autostrady. I wreszcie Korzec – stolica polskiego fajansu i porcelany, gdzie powstawały dzieła zdobiące obecnie światowe muzea.
Anna Pobóg-Lenartowicz
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2023
ISBN: 978-83-7395-994-1
Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy, wprowadzający, ma za zadanie przybliżyć Czytelnikowi genezę i rozwój wspólnot dominikańskich na Śląsku od czasów średniowiecza aż po początek XIX w. Drugi rozdział dotyczy zawiadomień o zgonach zakonników wysłanych z klasztorów śląskich do przeora konwentu w Znojmie. Poprzedza go krótkie wprowadzenie dotyczące roli „memorii” we współczesnych zakonach oraz o charakterze źródeł memoratywnych. Ostatni, trzeci rozdział dotyczy obecności dominikanów śląskich w nekrologach klasztornych zachowanych w archiwach czeskich i morawskich. Celem pracy jest pokazanie zakonników związanych z konwentami dominikańskimi na Śląsku zachowanych w źródłach memoratywnych klasztorów czeskich i morawskich. Jest więc to publikacja o charakterze źródłowym. Może stanowić podstawę do dalszych badań nad składami konwentów dominikańskich na Śląsku od początku XVIII w. aż do sekularyzacji.
Anna Filipczak-Kocur
Skarbowość Rzeczypospolitej 1587-1648
Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2023
ISBN: 978-83-7666-754-6
Niniejsza publikacja jest drugim wydaniem – wzbogaconym o najnowszą historiografię, nowe pozycje bibliograficzne, aktualnie powstałe prace badawcze dotyczące tej tematyki – monografii z 2006 r. poświęconej finansom Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Stanowi syntezę skarbowości za panowania dwóch pierwszych Wazów na tronie Rzeczypospolitej – Zygmunta III i Władysława IV – w latach 1587–1648. Autorka omawia system skarbowy w kontekście wydarzeń politycznych, relacje między skarbem państwowym a królewskim, kompetencje urzędników i sądów skarbowych, dochody i wydatki Rzeczypospolitej oraz prywatne obu monarchów. Książka zawiera cenne dane statystyczne opracowane w formie tabel i wykresów, wiele miejsca poświęca debatom sejmowym, w czasie których decydowano o finansach państwa.
Stanisław Sławomir Nicieja
Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, Tom XIX: Żółkiew, Mosty Wielkie, Brody, Czortków
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2023
ISBN: 978-83-61915-92-8
Dziewiętnasty tom zawiera historię czterech miast kresowych: Żółkwi, Mostów Wielkich, Brodów i Czortkowa oraz kilkadziesiąt biografii niezwykłych mieszkańców tamtej krainy, w tym polskiego zdobywcy Kremla – hetmana Stanisława Żółkiewskiego, światowej sławy twórców: Józefa Rotha – pisarza i Wojciecha Kilara – kompozytora, piewcy Lwowa – Jerzego Janickiego czy matki psychologa Zygmunta Freuda. Jest tam też przedstawiona historia słynnej szkoły policyjnej w Mostach Wielkich oraz losy jej wychowanków, a także ostra polemika z głosicielami tezy o „polskich kolonizatorach” na Kresach.
Henryk Lulewicz, Tomasz Ciesielski, Andrej Macuk, Bogusław Szemioth
Monografia rodziny Szemiothów h. Łabędź
Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2022
ISBN: 978-83-66018-15-0
Monografia rodziny Szemiothów h. Łabędź.
Marek Masnyk
Wojciecha Poliwody szkic do biografii konsula Malhomme’a
Wydawnictwo Uniwersytet Opolski, Opole 2022
ISBN: 978-83-7395-930-9
Prace nad szkicem poświęconym działalności Konsula RP na Śląsku Opolskim rozpoczął Wojciech Poliwoda jeszcze w latach 60. Maszynopis datowany jest na luty 1972 r., a jego oryginalny tytuł brzmiał: Orzeł Biały na opolskiej Pasiece. Praca poświęcona Leonowi Malhomme, byłemu Polskiemu Konsulowi Generalnemu w Bytomiu-Opolu. Depozytariuszem tego maszynopisu jest jego najmłodszy syn Jerzy Poliwoda, który przyszedł na świat wiosną 1938 roku w budynku opolskiego konsulatu. Wojciech pracował w opolskiej placówce konsularnej od wiosny 1920 r. Po wybuchu wojny ukrywał się m.in. w Krakowie. Po wyzwoleniu wrócił do Opola, gdzie zmarł w 1979 roku. Prezentowany dokument, zaopatrzony w liczne przypisy i objaśnienia, to swoisty „kawałek” historii międzywojennego Śląska Opolskiego i skomplikowanych historii rodziny Poliwodów, Hajduków, Demarczyków, a nade wszystko działalności polskiej służby konsularnej w Opolu.
Stanisław Sławomir Nicieja
Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, Tom XVIII: Włodzimierz Wołyński, Sarny, Uściług, Mizocz, Zdołbunów, Ostróg, Berdyczów
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2022
ISBN: 978-83-61915-81-2
W tym najobszerniejszym ze wszystkich wydanych dotychczas tomie „Kresowej Atlantydy” autor przedstawia siedem miejscowości: garnizonowy Włodzimierz Wołyński, Sarny – torfową stolicę, Uściług – jako granicę cywilizacji, cukrowo-miodowy Mizocz, Zdołbunów – miasteczko na wołyńskim rozdrożu i magnacką stolicę – Ostrów. Ostatnim opisanym miastem jest Berdyczów, kojarzony zwykle z powiedzeniem „pisz na Berdyczów” oraz słynnymi na całą Europę jarmarkami. To także trzecie sławne sanktuarium maryjne Rzeczypospolitej, bastion konfederatów barskich, miejsce urodzenia wybitnego pisarza Josepha Conrada, którego aż cztery powieści znalazły się wśród 100 najlepszych książek literatury światowej. Tom XVIII jest bogato ilustrowany, a indeks liczy ponad 1000 nazwisk.
Marek Białokur, Janusz Gmitruk
Gabriel Narutowicz (1865-1922). Prezydent Niepodległej
Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2022
ISBN: 978-83-7901-413-2
Nazwisko Narutowicza jako inżyniera jest znane wśród uczonych i inżynierów niemal całej Europy. Najmniej jednak, jak się wydaje, o jego pozycji i znaczeniu w świecie inżynierii widzieli jego rodacy. Niestety blisko sto lat później , gdy na świecie dokonał się tak ogromny postęp techniczny i wiele społeczeństw ma świadomość znaczenia osiągnięć technicznych dla rozwoju ich państw, Gabriel Narutowicz to ciągle postać kojarzona w Polsce niemal wyłącznie z wyborem na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, który okazał się początkiem jego osobistego i narodowego dramatu.
Stanisław Sławomir Nicieja
Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych Tom XVII: Twierdze Rzeczypospolitej – Kamieniec Podolski, Chocim, Okopy Świętej Trójcy, Jazłowiec, Trembowla
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2022
ISBN: 978-83-61915-79-9
W XVII tomie „Kresowej Atlantydy” autor koncentruję swą uwagę na twierdzach kresowych, które broniły granic Rzeczypospolitej Obojga Narodów przed inwazją Turków i Tatarów. Potężne mury tych fortec oraz obecność stacjonujących tam załóg wojskowych dawały okolicznej ludności poczucie bezpieczeństwa w czasach jakże częstych inwazji i wojen. I choć od wielu pokoleń te twierdze są poza granicami państwa polskiego, to weszły do polskiej legendy narodowej oraz literatury pięknej, a ich nazwy: Kamieniec Podolski, Chocim, Okopy Świętej Trójcy, Jazłowiec i Trembowla są ciągle obecne w polskim dyskursie historycznym i myśleniu o przeszłości narodu. Tom ten jak zawsze jest bogato ilustrowany, a w tekście czytelnik znajdzie ponad 1000 postaci.
Krzysztof Tarka
Emigracja wobec wydarzeń w kraju (1945-1990)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2022
ISBN: 978-83-7395-935-4
Książka jest efektem studiów nad polską emigracją niepodległościową po drugiej wojnie światowej. Na emigracji znalazło się wtedy kilkaset tysięcy Polaków, którzy nie chcieli wracać do niesuwerennego kraju, rządzonego przez komunistów, pozbawionego połowy przedwojennego terytorium. Politycznym centrum wychodźstwa był Londyn. Tu miały swoją siedzibę władze RP na uchodźstwie (prezydent, rząd i Rada Narodowa). Emigracja była formą bojkotu, odrzucenia, niezgody na powojenną rzeczywistość. Mimo fizycznego oddalenia wychodźstwo żyło sprawami kraju. Politycy emigracyjni uważali, że Polska znajduje się pod okupacją, a władzę w ojczyźnie sprawuje narzucona agentura. Międzynarodowa izolacja, polityczna niemoc, postępujący kryzys i wewnętrzne rozbicie oraz rozluźniająca łączność z krajem sprawiły, że władze na emigracji nie zdołały wywrzeć bezpośredniego wpływu na wydarzenia w Polsce oraz na politykę mocarstw zachodnich. Wychodźstwo samym swym istnieniem protestowało jednak przeciw zniewoleniu ojczyzny. Mimo ograniczonych możliwości działania władze na emigracji dotrwały do odzyskania wolności przez Polskę. Na tom składa się dwadzieścia tekstów. Były one już wcześniej drukowane w różnych czasopismach naukowych czy pracach zbiorowych. Przed ponowną publikacją zostały na nowo przejrzane, poprawione i uzupełnione.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole, wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2021
ISBN: 978-83-61915-78-2
Tom XVI „Kresowej Atlantydy” przedstawia historię czterech niedużych miejscowości: Bolechowa – miasta leśników, tartaków i drwali: Świrza – gdzie była rezydencja rodowa znanych polskich rodów Krzeczunowiczów i Komorowskich; oraz Wełdzirza i Chocina – dziś zapomnianych przez Boga i ludzi wsi, a niegdyś tętniących życiem i zadziwiających mnogością talentów ich mieszkańców. To stamtąd wywodzą się m.in. Bolesław Wieniawa-Długoszowski – pierwszy ułan Rzeczypospolitej, kolorowy ptak epoki i tragiczny samobójca; Mieczysław Kozar-Słobódzki – twórca legendarnych pieśni legionowych, m.in. „Rozkwitały pąki białych róż”; Irena Komorowska – malarka, żona dowódcy Armii Krajowej; Marcella Sembrich-Kochańska – największa polska diwa operowa, gwiazda Metropolitan Opera; i Kazimiera Alberti – pisarka, przyjaciółka Witkacego. To o nich i o dziesiątkach innych osób prof. Stanisław Nicieja snuje barwną opowieść, ozdobioną unikatowymi fotografiami. Ukazuje też, jak polscy leśnicy bronili pięknych lasów bezlitośnie eksploatowanych przez austriackich zaborców.
Tomasz Ciesielski, Maciej Franz, Adam Wołoszyn
Listy hetmańskie rodu Potockich, t. 4: Korespondencja Andrzeja Potockiego hetman polny koronny 1684-1691,
Wydawnictwo DiG/Edition La Rama, Warszawa – Bellerive-sur-Allier 2021
ISBN: 978-83-286-0151-2
Andrzej Potocki był synem hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewery Potockiego i pomimo tego, że nigdy nie doczekał się nominacji na buławę wielką koronną, na trwałe zapisał się w dziejach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wychowany w duchu legalizmu, przez większość lat swojej aktywności pozostawał wierny dworowi i u jego boku powoli budował swoją karierę polityczną. Na trwałe związał się ze stronnictwem profrancuskim w Polsce, a tym samym z osobą Jana Sobieskiego. To właśnie u jego boku miała rozwijać się kariera polityczna, a także wojskowa przyszłego hetmana polnego. Jego kandydaturę do buławy rozważano już w połowie lat 60. XVII w., jednak doczekać się miał jej dopiero w 1684 r. Ominęła go wyprawa wiedeńska z 1683 roku króla Jana III Sobieskiego, który powierzył mu w tym czasie obowiązki obrony granic i pełną zwierzchność nad wojskiem. Czasami powoduje to postrzeganie Andrzeja Potockiego jako wojskowego regenta czy zastępcy króla na czas jego nieobecności. Jako wódz nie odniósł żadnego wielkiego zwycięstwa, pozostając w cieniu wybitniejszych od siebie. Jednak jego dbałość o armię, jej zaopatrzenie i wyposażenie, czyniła z niego wodza wyjątkowego. Największym pomnikiem jego życia pozostaje Stanisławów. Miasto założone przez hetmana, a nazwane na cześć syna, który zginął w czasie wyprawy wiedeńskiej, do dziś pozostaje trwałym śladem po jego życiu i staraniach. Opiekunem Stanisławowa był drugi syn Andrzeja – Józef, wielki kontynuator rodzinnych tradycji wojskowych, z czasem hetman wieki koronny, jeden z najważniejszych polityków pierwszej połowy XVIII wieku.
Kazimierz S. Ożóg
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2021
ISBN: 978-83-7395-906-4
Książka opowiada o nadodrzańskim Głogowie – ostatnich dekadach jego historii, kontekście rekonstrukcji pamięci miasta. Jego historyczne centrum, zniszczone w 1945 roku, w efekcie sześciotygodniowego oblężenia przez Armię Radziecką, od lat 80. ubiegłego wieku jest odbudowane – wcześniej, w okresie powojennym było splantowaną równiną zarośniętą krzakami. Wypierana i wymazywana historia Glogau zaczęła powracać – wraz z eksploracją atrakcyjnych działek, odbudową wybranych zabytków, fascynacją poszczególnymi wątkami dziejów miasta (choćby jego przeszłością jako twierdzy). Publikacja jest efektem wieloletnich obserwacji i badań autora, przez kilka lat mieszkańca Głogowa. Publikacja prezentuje formy przechowywania i zachowywania pamięci, jej kreowania i propagandy – a nade wszystko efekty materialne: budowle, pomniki, rzeźby, detale architektoniczne i układy urbanistyczne. Opowiadają one o dziejach ważnego dla Śląska miasta, a nade wszystko notują obecny stan świadomości i ducha jego mieszkańców.
Tomasz Ciesielski (red.)
Studia nad konfederacją tarnogrodzką i Sejmem Niemym
Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2020
ISBN: 978-83-66018-58-7
Na niniejszy tom składa się sześć studiów badaczy z Polski, Litwy i Rosji, którzy podjęli trud zbadania okoliczności zawarcia traktatu warszawskiego 7 listopada 1716 r. oraz wypracowania refom skarbowo-wojskowych, przyjętych na jednodniowym Sejmie Niemym 1 lutego 1717 r. Pewien wpływ na omawiane wydarzenia miały sukcesy militarne konfederatów w Wielkopolsce, które jednak ostatecznie zakończyły się ich klęską i rozbiciem bardzo aktywnego od wiosny do początków jesieni 1716 r. zgrupowania Chryzostoma Gniazdowskiego. Zapewne większe znaczenie miała jednak bardzo trudna sytuacja finansowa państwa, która nie pozwalała na należyte opłacanie wojska, tak regularnego, jak i konfederackiego. Kryzys finansowy uległ pogłębieniu podczas nieformalnej wojny domowej w Polsce za sprawa kontrybucji wybieranych przez wojska królewskie i konfederackie oraz grabieży, jakich dopuszczali się niekarni żołnierze. Na to wszystko nakładała się silna presja polityczna i militarna ze strony Rosji Piotra I. Wszystkie te czynniki skłoniły obie strony do zawarcia kompromisowego traktatu, rozbudowanego następnie o pakiet reform, które tymczasowo uzdrowiły sytuacje, jednak ponad pół wieku ich obowiązywania doprowadziło ostatecznie do znaczącego osłabienia Rzeczypospolitej.
Danuta Kisielewicz, Mariusz Sawicki (red.)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2020
ISBN: 978-83-7395-835-7
W Księdze dedykowanej Jubilatowi – Profesorowi Stanisławowi Sławomirowi Niciei – współpracownicy i uczniowie pragną przedstawić Jego dokonania naukowe i organizacyjne oraz społecznikowskie pasje. Stąd też dwa pierwsze opracowania – eseje – mają charakter biograficzny. […] Trwałym dowodem istnienia Jubilata w świecie nauki, kształtowania świadomości historycznej oraz w działalności społecznej jest zamieszczona w Księdze obszerna bibliografia. […] Jego dorobek składa się z ponad 1000 pozycji – książek, artykułów naukowych i popularnonaukowych, recenzji. […] O trwałym śladzie istnienia rektora Niciei w przestrzeni publicznej świadczą również teksty (wybrane spośród wielu innych) przedrukowane z czasopism naukowych i gazet, napisane przez ludzi nauki i dziennikarzy: prof. Janusza Tazbira, dr. Adama Wiercińskiego, Wojciecha Dzieduszyckiego, Pawła Dunin-Wąsowicza, Jarosława Kurskiego, Andrzeja Macha, Engelberta Misia i innych autorów. […] Jego wszechstronna działalność na rzecz środowiska uniwersyteckiego w Opolu, miasta Opola, działalność publicystyczna i naukowa nie mieści się w ramach jakiegokolwiek opracowania książkowego. Wiemy, że opracowana Księga Jubileuszowa opisuje tylko część Jego działalności naukowej i publicystycznej oraz tylko część wielkiego wkładu w powstanie i rozwój Uniwersytetu i miasta. Nie sposób oddać na papierze, jakim jest człowiekiem – otwartym, szczerym, wspierającym innych, ceniącym współpracowników, ale z drugiej strony – wymagającym odpowiedzialności i rzetelności od swoich współpracowników i uczniów. Jest człowiekiem nieunikającym kontrowersyjnych wypowiedzi, które nadają tylko niezwykłego kolorytu jego osobowości. Nicieja jest marką, samą w sobie – najlepszą.
Danuta Kisielewicz, Mariusz Sawicki (red.)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2020
ISBN: 978-83-7395-815-9
W Księdze Jubileuszowej dedykowanej Profesorowi Stanisławowi Sławomirowi Niciei z okazji 45-lecia Jego pracy naukowej i organizacyjnej zamieszczamy wywiady przeprowadzone z Nim przez dziennikarzy, wystąpienia i wypowiedzi, laudacje, komentarze i polemiki. Zamieszczając je, pragniemy pokazać kim jest, co mówi o sobie, jakie ma osiągnięcia, plany i zamierzenia, co chce powiedzieć czytelnikom. Chcemy ukazać Jego opinię o historykach, o pisarstwie historycznym, o roli i znaczeniu Uniwersytetu Opolskiego dla polskiej nauki oraz dla miasta i regionu, to, jak postrzega i ocenia ważne kwestie społeczne i polityczne w naszym kraju, co mówi nam o potrzebie ochrony zabytków, zachowaniu pamięci historycznej, związkach ludności pochodzenia kresowego z mieszkańcami Śląska Opolskiego i innych regionów oraz o własnej twórczości. Prezentowane teksty – wybrane spośród wielu innych – są przedrukami z czasopism, prasy, a także zostały pozyskane bezpośrednio od samego Bohatera niniejszej Księgi.
Antoni Maziarz
Dzieje Zespołu Szkół im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Opolu i placówek z nim powiązanych 1878-2020
Wydawnictwo Sindruk-DIMK, Opole 2020
ISBN: 978-83-955914-8-8
1 września 1945 roku powołano Liceum dla Dorosłych w Opolu z siedzibą na początku przy ulicy Gostawickiej, a następnie Bończyka 11. Pierwszym dyrektorem tej szkoły była legendarna już dziś dr Stefania Mazurek, która kierowała nią do roku 1950. Był to najtrudniejszy okres w historii szkoły i jej dyrektorki. Brakowało wszystkiego: podręczników, pomocy dydaktycznych, programów nauczania. Nie brakowało tylko entuzjazmu nauczycieli i uczniów. W październiku 1950, nękana ciągłymi wizytacjami kuratoryjnymi i kontrolami Służby Bezpieczeństwa pod zarzutem „nieodpowiedniego werbunku i stosowania praktyk religijnych”, Stefania Mazurek musiała zrezygnować z pełnionej funkcji. Zlikwidowano też Liceum dla Dorosłych, a w jego miejsce utworzono Liceum Korespondencyjne (a następnie Liceum dla Pracujących). Przez następne 15 lat – Józef Adamczyk, przedwojenny nauczyciel szkół polskich na Zaolziu, oraz tajnego nauczania w okresie okupacji, a po wojnie organizator oświaty na Śląsku Opolskim. Od 1975 roku kierował szkołą Jan Cipior. Szkoła wielokrotnie zmieniała zakres i profil swojej działalności. W latach pięćdziesiątych posiadała kilka filii na terenie całego województwa, które później się usamodzielniły; w 1981 roku do istniejącego już Liceum Zaocznego włączono Szkołę Podstawową dla Pracujących, zaś Zespół Szkół powołany został 1 IX 1983 r. W jego skład weszły wówczas: Zaoczne Liceum Ogólnokształcące, Szkoła Podstawowa dla Pracujących oraz nowo powstałe Liceum Medyczne. W roku 1984 rozpoczęło także działalność Medyczne Studium Zawodowe – Wydział Opiekunek Dziecięcych. Uroczyste wręczenie dyplomów pierwszym absolwentkom Liceum Medycznego odbyto się w czerwcu 1988, a ostatnie w czerwcu 1997 roku. Od 1 IX 1992 roku w strukturze Zespołu Szkół działa V Liceum Ogólnokształcące (aktualna nazwa tej szkoły Publiczne Liceum Ogólnokształcące Nr V). Jednym z najważniejszych wydarzeń w życiu szkoły był wybór jej patrona. Uroczystość przyjęcia imienia nowego patrona odbyła się 25 X 1990 roku w wypełnionej po brzegi dużej sali opolskiego Teatru im. Jana Kochanowskiego. Od 2002 roku dyrektorem Zespołu Szkół jest Danuta Katorosz. Od roku szkolnego 2002/2003 nastąpiły dodatkowe zmiany w strukturze Zespołu Szkół im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskigo. Włączono doń Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (funkcjonujące dotychczas w budynku przy ul. Ozimskiej 49), a w ramach szkoły młodzieżowej działalność rozpoczęło Publiczne Liceum Profilowane Nr II.
Adriana Dawid
Górnoślązacy 1945–1946. Historia jednej rodziny = Oberschlesier 1945–1946. Die Geschichte einer Familie
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim, Opole 2020
ISBN: 978-83-951889-7-8
Książka dotyka ważnego aspektu mniejszościowej historii. Opowiada o losach jednej z rodzin, które zostały po 1945 roku w Heimacie za cenę pielęgnowania języka i kultury niemieckiej tylko w tajemnicy. Autorką pamiętnika jest mieszkanka Lędzin, wioski pod Opolem, matka kilkorga dzieci, z których troje najmłodszych pozostawało pod jej opieką. Jej opowieść dzieje się od stycznia do maja 1945, a końcowe fragmenty przybliżają także lata 1946-1947. Adresatką tych zapisków była córka, której autorka chciała przedstawić i wyjaśnić zdarzenia i okoliczności, które odcisnęły się na rodzinie, zostawiając w sercu jej członków głębokie rany. Wspomnienia te zostały sporządzone po niemiecku, a na potrzeby dwujęzycznej publikacji TSKN przetłumaczone na język polski przez Henryka Hyllę i Krzysztofa Warzechę.
Anna Pobóg-Lenartowicz
Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2020
ISBN: 978-83-65860-65-1
Celem tej książki jest przedstawienie działalności ojców kaznodziejów w Opolu od końca XIII wieku aż po likwidację klasztoru w listopadzie 1810 r. oraz tego, co pozostało po nich do dnia dzisiejszego. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że prof. Anna Pobóg-Lenartowicz należy obecnie do wąskiego grona historyków specjalizujących się w badaniach nad Ordo Praedicatorum. Tym bardziej cieszy fakt, że podjęła się Ona pełnej – i powiedzmy od razu – niemal doskonałej monografii wspólnoty braci kaznodziejów od XIII w. aż do początku XIX w. Wynik Jej żmudnej pracy jest pięciokrotnie satysfakcjonujący. Po pierwsze, historyk zajmujący się na co dzień dziejami dominikanów oraz historią Opola otrzymał monografię naukową, która spełnia wszystkie wymogi stawiane tego typu opracowaniom. Po drugie, czytelnik niebędący historykiem został wprowadzony we wszystkie niuanse skomplikowanych dziejów Zakonu Kaznodziejskiego. […] Po trzecie, Autorka świadomie zrezygnowała z żargonu naukowego […] i przyjęła styl właściwy publikacjom popularnonaukowym. Dzięki temu zabiegowi książka zyskała przejrzystość i lekkość. Po czwarte, Autorka przygotowała nowoczesny i nowatorski „szkic dziejów” Polskiej Prowincji Zakonu Kaznodziejskiego. Po piąte, recenzowana książka na temat opolskiej wspólnoty jest jedną z niewielu kompletnych opracowań klasztorów dominikańskich w Polsce […].
Adriana Dawid
Niepolskie Opolskie. Władze polityczne i administracyjne oraz aparat bezpieczeństwa wobec proniemieckich postaw mieszkańców województwa opolskiego (1950-1956)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2020
ISBN: 978-83-7395-863-0
Niepolskie Opolskie to opracowanie poruszające problem rodzimych Ślązaków, którzy nie akceptowali dokonanego w 1945 r. przyłączenia ich regionu do Polski, w trudnych latach stalinowskiego terroru zachowali silne przywiązanie do niemieckości i mimo grożących za to represji otwarcie manifestowali swe proniemieckie sympatie. Autorka opisuje liczne formy takich postaw, m.in. popularność w tej grupie mieszkańców województwa opolskiego języka niemieckiego, zabiegi o uzyskanie zgody wyjazdu na stałe do Niemiec, otwarte deklarowanie przez nich niemieckości np. podczas akcji wydawania osobistych, powoływania do służby w Wojsku Polskim itd. Przyglądając się nastrojom wśród Ślązaków autorka stara się wyjaśnić, dlaczego tak chętnie formułowali oni opinie, że „za Niymca było lepiej”. W oparciu o dokumenty aparatu władzy i bezpieczeństwa Adriana Dawid opisuje metody działań państwa wobec postaw proniemieckich Ślązaków, podkreślając jak mocno różniły się te oficjalne, propagandowe, od tych prowadzonych przez policję polityczną. W książce zawarto sporo ilustracji oraz liczne ciekawe fragmenty dokumentów, które doskonale ilustrują nastroje panujące wśród proniemiecko nastawionych Ślązaków.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2020
ISBN: 978-83-61915-76-8
W XV tomie „Kresowej Atlantydy” autor zawędrował na drugi biegun Kresów. Jeśli Lwów – miasto o wyjątkowym znaczeniu w kulturze polskiej możemy uznać za biegun południowy, to Wilno – o podobnej pozycji w polskiej historii – możemy nazwać biegunem północnym. Pomiędzy tymi dwoma metaforycznymi biegunami zamknięte są dzieje polskich Kresów Wschodnich. O Wilnie powstało dziesiątki książek, tysiące artykułów, wierszy i wspomnień. Nicieja potraktował temat bardzo oryginalnie – tak nikt dotychczas nie uczynił. Przedstawiając dzieje Wilna, autor zderzył ze sobą frontalnie tak różne i tak odmiennie zapisane w historii postacie, jak choćby Józef Piłsudski i Feliks Dzierżyński, Stanisław Cat-Mackiewicz i Witold Hulewicz, Czesław Miłosz i Jerzy Putrament, Leopold Tyrmand, Franciszek Walicki i Tadeusz Konwicki.
Magdalena Ujma
Wydawnictwo Uniwersytet Opolski, Opole 2020
ISBN: 978-83-7395-868-5
W stosunkach z patrycjatem królewskiego miasta Lwowa kariera polityczna Jana Zamoyskiego miała niekwestionowane znaczenie. Jako prawa ręka Stefana Batorego był on ogniwem łączącym miasto z osobą panującego. Odgrywał istotną rolę w kontaktach miasta nad Pełtwią z lwowską szlachtą i sejmem, na którym nie mogli się pojawić posłowie mieszczańscy, a prawo wysyłania obserwatorów-ablegatów na obrady sejmowe Lwów otrzymał dopiero w 1658 roku. Nie mogąc korzystać z praw politycznych, szesnastowieczne miasta chętnie używały w relacjach ze szlachtą i możnowładztwem swojej najskuteczniejszej broni – przywilejów miejskich, o których uchylenie dla swojego najważniejszego prywatnego miasta musiał prosić Zamoyski. Renesansowy Zamość – zgodnie z planami kanclerza – miał pozostawać ważnym ośrodkiem wytwórczości, wymiany lokalnej i regionalnej, a nawet zagranicznej. Książka jest adresowana do badaczy dziejów nowożytnych I Rzeczypospolitej.
Anna Filipczak-Kocur
Jerzy ks. Zbaraski 1574-1631. Szkic biograficzny-korespondencja
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2020
ISBN: 978-83-286-0125-3
Jerzy książę Zbaraski, ostatni z rodu, był jednym z najbardziej aktywnych polityków w czasach Zygmunta III Wazy. Właściciel ogromnej fortuny, wykształcony i ustosunkowany. Kasztelan krakowski – pierwszy w hierarchii świecki senator Rzeczypospolitej – przewodził opozycji w latach 1620-1631. Na sejmikach, wraz z bratem Krzysztofem, kształtowali opinię szlachty małopolskiej. Do naszych czasów zachowała się stosunkowo duża część rękopiśmiennej korespondencji Jerzego Zbaraskiego. Niniejsza publikacja prezentuje 177 listów, które zawierają informacje o wszystkich ważnych wydarzeniach politycznych ówczesnej Rzeczypospolitej.
Tomasz Ciesielski, Mariusz Sawicki (red.)
Wielkie rody dawnej Rzeczypospolitej XVI-XIX wieku, t. 1: Sapiehowie
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2019
ISBN: 978-83-7395-805-0
Sapiehowie to jedna z najważniejszych rodzin w dziejach Rzeczypospolitej i ziem polsko-litewskich XVI–XIX wieku. Jej przedstawiciele piastowali najważniejsze urzędy świeckie i duchowne w Wielkim Księstwie Litewskim, a później na ziemiach znajdujących się pod zaborami. Sapiehowie oddziaływali na najważniejsze instytucje administracyjne państwa – sejmy, sejmiki, instytucje sądownicze. Swoją działalnością wpływali na politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa, często także prowadząc własną grę dyplomatyczną z dworami w Wiedniu, Berlinie, Paryżu, Londynie, Sztokholmie, Moskwie i Petersburgu. Posiadając już od czasów Lwa Sapiehy własną fakcję polityczną, oddziaływali na monarchów, często tworząc stronnictwo dworskie lub stanowiąc jego zasadniczy element. Sapiehowie mimo klęski pod Olkienikami nadal w XVIII wieku odgrywali istotną rolę na scenie politycznej państwa polsko-litewskiego. Także w XIX wieku ich przedstawiciele angażowali się w różnorodną działalność polityczną – od administracyjnej po religijną czy wojskową – wyraźnie zaznaczając swoją obecność w życiu publicznym. Badanie różnych aspektów działalności tak wpływowej rodziny wymagało zgromadzenia wokół pomysłu wydania monografii wielu wybitnych historyków zajmujących się dziejami dawnej Rzeczypospolitej i ziem polsko-litewskich. Do publikacji zaproszono również młodych adeptów nauki i doktorantów, którzy na kartach niniejszej książki mogą podzielić się wynikami swoich badań naukowych. Wszystkie części monografii wraz z ich podrozdziałami stanowią niezwykle ważny wkład w poznanie różnych aspektów działalności w sferze publicznej i prywatnej rodziny magnackiej w dawnej Rzeczypospolitej, w tym przypadku – na przykładzie Sapiehów. Publikacja może przyczynić się do dalszego rozwoju badań naukowych związanych z historią wymienionego rodu na przestrzeni stuleci, a także problematyki dotyczącej dziejów Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku i ziem polsko-litewskich w XIX wieku, analizowanej z perspektywy tworzących ją ludzi i rodzin.
Tomasz Ciesielski
Listy hetmańskie rodu Potockich, t. 5: Korespondencja hetmana wielkiego koronnego Józefa Potockiego. Rok 1739
Wydawnictwo DiG/Edition La Rama, Warszawa – Bellerive-sur-Allier 2019
ISBN: 978-83-286-0060-7
Józef Potocki, syn hetmana polnego koronnego Andrzeja Potockiego, urodził się w 1673 r. Bardzo aktywny w życiu politycznym Rzeczypospolitej od końca XVII w., od końca lat 30. XVIII w. do śmierci w 1751 r. przewodził jednemu ze stronnictw magnacko-szlacheckich: republikanów. Karierę polityczną zwieńczył godnością kasztelana krakowskiego uzyskaną w 1748 r. W wojsku koronnym służył od lat 90. XVII w. uczestnicząc w wojnie z Turcją, w zdławieniu powstania Semena Palija, Wielkiej Wojnie Północnej oraz wojnie o sukcesję polską. Bardzo szybko uzyskał najwyższe godności wojskowe, a w 1706 r. z nominacji Stanisława Leszczyńskiego uzyskał najpierw buławę polną, a następnie wielką koronną Klęska króla Szwecji Karola XII, a tym samym Stanisława Leszczyńskiego, doprowadziła jednak do utraty godności hetmańskiej oraz zmusiła Potockiego do emigracji. Na Węgrzech w służbie Rakoczego i Mołdawii przebywał do 1714 r., kiedy wrócił do kraju odzyskał obłożone sekwestrem dobra. Mimo ukorzenia się przed Augustem II nie odzyskał godności wojskowych, a jego rola polityczna do 1733 r. była niewielka. Dopiero bezkrólewie 1733 r. i wojna o tron polski pozwoliła Józefowi Potockiemu, dzięki opowiedzeniu się po stronie Stanisława Leszczyńskiego, odzyskać pozycję w armii koronnej. Dzięki zaś ugodzie zawartej w marcu 1735 r. uzyskał buławę wielką koronną (akt nadania 9 XI 1735 r.), którą utrzymał do śmierci. Choć nie był wybitnym dowódcą wojskowym, to w miarę poprawnie zarządzał niewielką armią. Okres jego najintensywniejszej działalności na polu wojskowym przypada na lata 1736-1739, gdy osobiście zaangażował się w kierowanie akcją dławienia wystąpień hajdamackich na Ukrainie, jak też utrzymania Rzeczypospolitej na uboczu toczącej się wojny rosyjsko-tureckiej. Użyczył nawet swojego prywatnego miasta Niemirowa na miejsce odbycia nieudanego kongresu pokojowego w 1737 r. Mimo podejmowanych wysiłków, czego dowodzi publikowana w niniejszym tomie korespondencja, nie udało mu się jednak zapobiec przechodzeniu wojsk walczących państw przez ziemie polskie, co doprowadziło do znacznych zniszczeń na Pokuciu i Podolu w 1739 r.
Antoni Maziarz
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2019
ISBN: 978-83-7395-831-9
W konsekwencji kasat z krajobrazu polskiego Kościoła katolickiego zniknęły zasłużone dla polskiej kultury klasztory benedyktyńskie. Przywróceniem zakonu na tereny odrodzonej po stuleciu niewoli ojczyzny zajęli się dwaj mnisi z klasztorów zagranicznych: o. Klemens Dąbrowski (1875-1953) z praskiego Emaus i o. Jozafat Ostrowski (1890-1939) z belgijskiego Maredsous. Wrócili oni do Polski w 1919 r. z zamiarem odzyskania jednego ze skasowanych w XIX w. opactw benedyktyńskich. Pierwsza, nieudana próba rewindykacji dotyczyła dawnego klasztoru na Świętym Krzyżu. Po trzech latach zmagań z organami II Rzeczypospolitej benedyktyni wycofali się z walki o usunięcie funkcjonującego tam od lat 80. XIX w. więzienia ciężkiego i po krótkim epizodzie w Tomaszowie Mazowieckim, osiedli w wielkopolskim Lubiniu. Podobnie jak w latach poprzednich, także, w Lubiniu o. Dąbrowski dał się poznać jako mnich wymagający od siebie i innych wiernego przestrzegania reguły zakonnej. Jego postawa nie zawsze spotykała się ze zrozumieniem konwentu, toteż lata 30. XX w. spędził we wschodnich regionach II RP, głównie we Lwowie. Ojciec Dąbrowski zdobył uznanie jako tłumacz Reguły św. Benedykta z Nursji. Opracował też biografię patriarchy mnichów Zachodu. Był człowiekiem obdarzonym poczuciem humoru, a zarazem uchodził (i nadal tak jest postrzegany) za wzór życia zakonnego. Niniejsza publikacja prezentuje postać mnicha, który przywrócił Polsce wspólnotę funkcjonującą zgodnie z dewizą ora et labora i stworzył fundamenty jej rozwoju w naszym kraju.
Mariusz Patelski
„Czujni strażnicy demokracji” ludowej. Urząd cenzury w województwie opolskim 1950-1990
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2019
ISBN: 978-83-7395-826-5
W ciągu 45 lat rządów w Polsce komuniści zbudowali profesjonalny, skuteczny i precyzyjnie działający system cenzury prewencyjnej – Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Pracownicy Głównego Urzędu i jego placówek terenowych nie przejawiali zbyt wielkiej gorliwości ideologicznej, przez całe lata wielu nie było nawet członkami rządzącej partii, ale gotowi byli spełniać wszystkie polecenia władz. Książka Mariusza Patelskiego poświęcona została urzędowi cenzury w województwie opolskim, jego pracownikom oraz ich zadaniom. Autor ukazał historię opolskiej placówki przez pryzmat zmian zachodzących w strukturze i zadaniach GUKPPiW. Teren działalności opolskich cenzorów został wybrany w sposób zamierzony. Region ten miał wyjątkowy charakter w PRL – od innych części Polski odróżniał go zwłaszcza mieszany skład etniczny. Obecność ludności rodzimej Górnego Śląska determinowała też w dużym stopniu działania funkcjonariuszy urzędów cezury pracujących na tym terenie. W pracy ukazano działania opolskich cenzorów wobec redakcji publicznych gazet i wydawnictw, opolskich teatrów zawodowych oraz zespołów amatorskich, a także wydawnictw oraz czasopism katolickich i kościelnych, m.in. opolskiego tygodnika „Katolik” oraz drukowanego w Opolu w latach 80. XX w. tygodnika katolickiego „Niedziela”. Istotną część książki stanowi także rozdział poświęcony ingerencjom oraz nadzorowi opolskich cenzorów nad programem i występami artystów estradowych oraz zespołów kabaretowych uczestniczących w kolejnych edycjach Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Działający z polecenia ówczesnych władz pracownicy cenzury mieli znaczący wpływ na przebieg i ostateczny kształt jednej z najpopularniejszych imprez rozrywkowych w dobie PRL. W książce zostało omówione także niszczenie księgozbiorów bibliotek publicznych i kościelnych, dokonywane zwłaszcza w latach 50. i 60. ubiegłego wieku.
Adam Suchoński, Barbara Kubis, Anna Gołębiowska, Marek Białokur (red.)
Polski rok 1919 w podręcznikach do nauczania historii i literaturze dokumentu osobistego
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2019
ISBN: 978-83-7395-855-5
Hucznie obchodzony w 2018 roku jubileusz stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę był doskonałą okazją do przypomnienia tych ludzi oraz oceny procesów i przemian mających wpływ na to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii narodu i państwa polskiego. Po 1918 roku historia Polski i Polaków choć zwolniła tempo, to jednak nieznacznie, o czym przekonuje nagromadzenie ważnych wydarzeń w pierwszym pełnym roku niepodległości – 1919. Większość z nich, w tym działalność rządu Ignacego Jana Paderewskiego, wybory do Sejmu Ustawodawczego, powstanie wielkopolskie czy pierwsza z trzech śląskich insurekcji – stanowią nie tylko przedmiot badan historyków, ale także „żelazne punkty” współczesnej szkolnej edukacji historycznej, o czym przekonują choćby zapisy z trzech ostatnich obowiązujących w Polsce podstaw programowych kształcenia ogólnego. Podstawa programowa jest jednak dokumentem, z którego korzystają nauczyciele oraz autorzy szkolnych podręczników. Znacznie rzadziej, by nie powiedzieć, że wręcz incydentalnie, zaglądają do niej uczniowie. Trudno mieć jednak o to do nich pretensje, gdyż dla nich na bazie podstawy programowej przygotowywane są podręczniki szkolne do nauczania historii, które od lat stanowią przedmiot pogłębionych badań dydaktyków historii z Uniwersytetu Opolskiego. I nie inaczej jest w prezentowanym tomie, który stanowi kontynuację analizy zaprezentowanej w książce Polski rok 1918 w podręcznikach do nauczania historii i literaturze dokumentu osobistego (Opole 2018). Tym razem, o czym już powyżej wspomniano, tematem jest Polski rok 1919.
Marek Białokur, Anna Gołębiowska (red.)
Rocznice wielu znaczeń 1919/1939/1989. Czy odrobione lekcje historii?
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego/Wydawnictwo Cum Laude, Opole 2019
ISBN: 978-83-7395-854-8
Książka stanowi pokłosie inicjatywy historyków i dydaktyków historii z Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego, którzy do współpracy zaprosili naukowców z kilku wiodących ośrodków akademickich w Polsce. W tym gronie, szczególne miejsce zajmują wykładowcy z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, z którymi opolskie środowisko akademickie od lat owocnie współpracuje przy realizacji przedsięwzięć naukowych z zakresu historii, dydaktyki i popularyzacji historii. W 2019 r. inspiracją stały się okrągłe rocznice trzech ważnych dat, zarówno w historii ojczystej jak i powszechnej. Wśród nich za istotne uznaliśmy, przypadające w bieżącym roku, trzy szczególnie ważne rocznice – setną traktatu wersalskiego, osiemdziesiąta wybuchu II wojny światowej oraz trzydziestą Jesieni Ludów. Grono autorów – dwadzieścia dwie osoby – sprawiło, że zawarte w tomie teksty mają zarówno charakter historyczny jak i dydaktyczny. Nie zabrakło wśród nich współczesnego spojrzenia na wspomniane wydarzenia, dzięki czemu historia przełomowych wydarzeń lat 1919-1939-1989, połączona została z refleksją na temat ich obrazu we współczesnej pamięci i edukacji historycznej.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole /Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2019
ISBN: 978-83-61915-74-4
Stanisław Nicieja w tomie XIV postanowił wrócić do Stanisławowa i napisać nową wersję jego dziejów – poprawioną, poważnie poszerzoną i z nową ikonografią. Dwa kolejne miasta, na których autor skoncentrował swą uwagę w tym tomie, to Zabłotów i Buczacz, a także otaczające je duże wsie – Ilińce, Trójca i Chlebiczyn. Zabłotów był klasycznym sztetlem na galicyjskiej prowincji i wszedł do historii dzięki słynnej fabryce papierosów i cygar oraz imponującemu mostowi na Prucie – „cudowi architektury transportowej”. Autor w swojej niekończącej się Kresowej Atlantydzie szczególnie skupia się na ludziach, którzy tam mieszkali – fragment wstępu do tego tomu najlepiej oddaje myśl autora: „W Stanisławowie, Zabłotowie i Buczaczu na przestrzeni wieków żyło setki tysięcy ludzi i nie sposób przywołać wszystkich, którzy tworzyli historię i koloryt tych miast. Po większości z tych ludzi nie pozostał najmniejszy ślad ich istnienia i nikt ich już nie przywoła, choćby był najgenialniejszym historykiem z najlepszym warsztatem naukowym. Iluż było tych, którzy z syberyjskich lodowni nie wyszli, nie doszli, nie zdążyli na odchodzący pociąg, nie dopchali się do wypełnionego po granice możliwości wagonu i zostali na zawsze, pozbawieni nawet nadziei, że ktoś kiedyś wymieni choćby ich nazwisko!” Ale w „Kresowej Atlantydzie” autorowi często udaje się wydobyć ich z otchłani zapomnienia.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictw Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2019
ISBN: 978-83-61915-72-0
W tomie XIII autor wyprawia się po raz pierwszy na Kresy Północno-Wschodnie – na Grodzieńszczyznę. Przedstawia dzieje Grodna, poświęcając poro uwagi królom, Stefanowi Batoremu i Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, oraz wielkorządcom – Antoniemu Tyzenhauzowi czy rodzinie O’Brienów de Lacych. Przywołuje też wybitnych twórców, którzy bądź urodzili się w Grodnie lub okolicy lub też przez jakiś czas tam przemieszkiwali, jak choćby Eliza Orzeszkowa, Władysław Syrokomla, Zofia Nałkowska, Nadzieja Drucka, Lejb Najdus czy Wiktor Woroszylski. Tom ten zawiera również historię okolicznych miejscowości: Wołczyna, Czyżewicz, Janowa Podlaskiego (z biografią Wacława Kowalskiego – aktora, słynnego Pawlaka z „Samych swoich”, w filmie polskim modelowego Kresowiaka). Autor przywołuje też historię Starych Wasiliszek – wsi rodzinnej wybitnego polskiego pieśniarza, kompozytora i poety Czesława Niemena-Wydrzyckiego. Jest też historia Żołudka – jednego z gniazd rodowych arystokratycznej rodziny książąt Światopełków-Czetwertyńskich oraz dramat ich życia w PRL-u, oraz Mostów, których historia związana jest ściśle z dziejami polskiego lotnictwa. Stanisław Nicieja zamyka tom historią Druskiennik – najsłynniejszego polskiego kurortu w północno-wschodniej Polsce, ulubionego miejsca pobytu marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Przypomina też historię jego związku z Eugenią Lewicką – druskiennicką lekarką, wokół którego narosło wiele domysłów i plotek.
Małgorzata Świder (red.)
Opolanie znani i nieznani. Czasy po II wojnie światowej. Część 2
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Opolu, Opole 2018
ISBN: 978-83-945926-5-3
Druga część tomu piątego serii Opolanie znani i nieznani. W tym tomie prezentowane są kolejne biogramy Opolan po II wojnie światowej. Prezentowane biogramy nie tylko porządkują dotychczasową wiedzę, ale w niektórych przypadkach także ją rozwijają poprzez sięganie przez autorów do źródeł archiwalnych. Co więcej, sami autorzy zdają się przeczyć założeniom szkoły Annales, pomniejszającej rolę jednostki w historii. Zawarte w biogramach informacje służą zilustrowaniu różnych aspektów życia mieszkańców Opola po II wojnie światowej, a czynią to przez pryzmat jednostki, jej wyborów i zaangażowania w rozwój instytucji nauki, kultury, oświaty i wspólnoty społeczności lokalnej. Ten ostatni aspekt wydaje się istotny, biorąc pod uwagę nie tylko trudny politycznie okres po II wojnie światowej, lecz także fakt, że ową społeczność zaczęli tworzyć ludzie, którzy przybyli do Opola z innych regionów Polski i dopiero tu poszukiwali swojej tożsamości, tworząc Civis Opoliensis. Ten los był udziałem zarówno repatriantów z Kresów Wschodnich, jak i mieszkańców Polski centralnej, którzy wspólnie ze Ślązakami tworzyli życie naukowe, kulturalne i sportowe miasta, a także inicjowali nowe kierunki badań naukowych czy zakładali struktury opozycji antykomunistycznej.
Małgorzata Świder
Solidarność związkowa. Zachodnioniemiecka pomoc humanitarna dla Polski (1982-1983)
Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków 2018
ISBN: 978-83-7614-388-0
Głównym zamierzeniem Autorki jest prezentacja – na tle polityki SPD – stanu stosunków polsko-niemieckich, sytuacji panującej na arenie międzynarodowej na początku lat 80. XX wieku oraz skomplikowanych kontaktów zachodnioniemieckich związków zawodowych z polskimi związkowcami w czasie trwania stanu wojennego, a przede wszystkim problemów związanych z organizacją akcji pomocy humanitarnej dla NSZZ „Solidarność” i polskiego społeczeństwa. Szczególnie wiele miejsca poświęcono ukazaniu form i skali pomocy dla osób internowanych i ich rodzin. Chcąc uzmysłowić czytelnikowi zawiłości i trudności tych kontaktów, Autorka słusznie podkreśla powiązania istniejące między DGB a partią socjaldemokratyczną i wstrzemięźliwie krytyczny stosunek rządu SPD/FDP wobec sytuacji w Polsce. Rząd Helmuta Schmidta, nie chcąc być posądzony o mieszanie się w wewnętrzne sprawy naszego państwa, ograniczał się jedynie do apeli o zniesienie stanu wojennego i zwolnienie uwięzionych osób. Powściągliwość rządu zachodnioniemieckiego w kwestii zastosowania represyjnych sankcji wobec PRL spotykała się z krytyką zarówno w samej RFN, jak i w innych państwach zachodnich. W publikacji zamieszczono m.in. dokumenty zawierające stanowisko i krytykę wyrażaną przez związki zawodowe innych państw zachodnich i międzynarodowe organizacje skupiające związki zawodowe.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2018
ISBN: 978-83-61915-70-6
Miastem wiodącym w XII tomie „Kresowej Atlantydy” jest Zbaraż i legenda związana z jego obroną w czasie wielkiej rebelii kozackiej. Na karty historii Polski i Ukrainy wprowadził go genialny mitotwórca – Henryk Sienkiewicz. Tom ten zawiera też historię słynnych zamków, pałaców i rezydencji kresowych w Podhorcach, Olesku, i Koropcu, które były niegdyś własnością wspaniałych rodów magnackich: Koniecpolskich, Rzewuskich, Sanguszków czy Badeniach. Tom jest znakomicie zilustrowany unikatowymi fotografiami, a barwny język narracji, przepleciony anegdotami, czyni z niego lekturę fascynującą i dającą znakomity obraz dziejów dawnego Podola i Wołynia.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2018
ISBN: 978-83-61915-66-9
Głównym miastem XI tomu „Kresowej Atlantydy” jest stolica Polesia – Pińsk, a także wsie rozłożone w miedzyrzeczu zasilanym wodami Piny, Prypeci i Horynia. Wiele uwagi autor poświęca dworom i pałacom, które były własnością znanych polskich rodów: Kieniewiczów (Dereszewicze), Skirmuntów (Mołodów i Porzecze), Wysłouchów (Perkowicze) oraz Steckich (Miedzyrzecz Korecki).
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole, Opole 2018
ISBN: 978-83-61915-65-2
Oto zapis historii tych trzech niezwykłych miast tak bardzo różniących się od siebie, a mimo to stanowiących jeden organizm, w sumie liczący około 100 tysięcy mieszkańców. Głównym spoiwem byli ludzie, którzy dzięki swej pracowitości, przedsiębiorczości talentom i fantazji stworzyli frapujący konglomerat inkrustowany biografiami i dziełami wybitnych artystów, pisarzy, poetów, malarzy, ale też inżynierów – nafciarzy. W książce tej nie mniej ważne od tekstu są ilustracje wydobyte z zakamarków rzadko odwiedzanych strychów lub nieczęsto otwieranych szuflad. Cudem przetrwały gehennę i częstokroć zagładę ich pierwszych właścicieli.
Samule Zborowski i jego czasy
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2018
ISBN: 978-83-7395-771-8
Dziejom rodziny Zborowskich towarzyszy wiele zagadek, a do najbardziej spektakularnych należy historia porywczego i walecznego rotmistrza królewskiego na Podolu, banity i skazańca Samuela Zborowskiego. Dla jednych wspaniałego rycerza i szermierza wolności szlacheckiej zagrożonej przez despotyczne rządy Stefana Batorego i wybujałe ambicje jego prawej ręki – Jana Zamoyskiego. Dla innych natomiast anarchisty i awanturnika uosabiającego najgorsze cechy szlacheckie, czyli butę, prywatę, nieliczenie się z władzą państwową i bezwzględność w postępowaniu z osobami niżej postawionymi w hierarchii społecznej. Wbrew opiniom romantyków nie był to bowiem jedynie dramat jednostki. Sprawa Samuela Zborowskiego stała się problemem wagi państwowej, wykorzystywanym w równej mierze przez pragnącego rządzić silną ręką Stefana Batorego, jak i przez broniącą swoich uprawnień szlachtę. Książka jest pierwszą naukową biografią Samuela Zborowskiego. Oparta została na dokumentach archiwalnych, źródłach drukowanych i literaturze przedmiotu. Opracowanie jest nie tylko syntetycznym podsumowaniem dotychczasowej wiedzy o wydarzeniach społecznych i politycznych XVI stulecia, ale także analitycznym studium wzbogacającym dotychczasową wiedzę o życiu słynnego banity, z uwzględnieniem realiów jego epoki oraz stosunków rodzinnych i sytuacji majątkowej.
Antoni Maziarz
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego/Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii/Opactwo Benedyktynów w Lubiniu, Wrocław-Lubiń-Opole 2018
ISBN: 978-83-87843-47-2
Po kilku falach dziewiętnastowiecznych kasat z polskiego krajobrazu zniknęły męskie klasztory benedyktyńskie. Sprowadzenia zakonu do ojczyzny podjęli się dwaj mnisi z klasztorów zagranicznych: ojcowie Klemens Dąbrowski i Jozafat Ostrowski. Prezentowana kronika pierwszego z nich daje interesujący opis uwarunkowań powrotu do Polski najstarszego zakonu Europy Zachodniej. Jest to obraz batalii o odzyskanie skasowanego w XIX w. opactwa na Świętym Krzyżu, w którym od czasów rosyjskich funkcjonował ciężki zakład karny. O. Klemens pełnił tam funkcję kapelana, miał więc bezpośredni wgląd w relacje wewnętrzne więzienia, określanego jako „polski Sachalin”. Ubolewał, że zamiast pieśni gregoriańskich w sanktuarium świętokrzyskim rozbrzmiewają jęki i przekleństwa osadzonych. Wzorem czarnych mnichów z czasów pierwszych Piastów, u zarania państwowości polskiej chciał włączyć się w dzieło krzewienia cywilizacji chrześcijańskiej poprzez tworzenie szkół, bibliotek, muzeów. Był przekonany, że odzyskanie dziedzictwa benedyktyńskiego to kwestia kilku tygodni. Powtarzane obietnice polityków umacniały w nim tę wiarę. Po trzech latach (1919–1922) zmagań o Święty Krzyż był zmuszony zrezygnować. Skuteczniejsze były zabiegi o odzyskanie dla zakonu klasztoru w Lubiniu. Kronika o. Dąbrowskiego dobrze wpisuje się w opis procesu odradzania się Polski po latach niewoli. Autor pokazuje niektóre mechanizmy relacji Państwo–Kościół, łamiąc przy tym kilka stereotypów, funkcjonujących na temat II RP. Walorem książki jest wartka narracja kuzyna Henryka Sienkiewicza, Deotymy i Joachima Lelewela.
Marek Białokur, Adriana Dawid, Anna Gołębiowska (red.)
Wizje niepodległości Polski w XX wieku. Historia – Pamięć – Edukacja
Wydawnictwo Cum Laude, Opole 2018
ISBN: 978-83-63904-05-0
Zbiór studiów ukazujących wizje niepodległości Polski w XX wieku.
Bogusław Czechowicz
Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547, tom 4: Król i stany. Część 1. Siła słabości? Długie późne rządy Władysława II
Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2018
ISBN: 978-83-65815-15-6
Wielotomowa epopeja jest podsumowaniem blisko 30 lat badań autora nad historią i kulturą najpierw Śląska, a potem całej Korony Królestwa Czech na przełomie średniowiecza i nowożytności. Nie jest to typowa synteza, ale praca problemowa, mająca na celu przewartościowanie dotychczasowych dokonań, oferująca inny niż dotychczas proponowane ogląd państwa czeskiego tamtych czasów i przynosząca reinterpretację wielu istotnych elementów dziedzictwa kulturowego, jakie po tej epoce pozostały. Jest to wreszcie praca polemiczna, niestroniąca od szczegółowych analiz, obficie czerpiąca z zasobu źródeł pisanych i wizualnych (artystycznych), a zatem dzieło z zakresu historii i historii sztuki zarazem. Część pierwsza tomu czwartego poświęcona jest relacji do siebie przeważnie nieobecnego w państwie w tym czasie (1490–1516) króla Władysława II Jagiellończyka oraz stanów, które coraz śmielej zarówno wykonywały władzę w poszczególnych krajach koronnych (Czechy, Morawy, Śląsk, Łużyce), jak i realizowały politykę ogólnopaństwową. Omówiono tu również artystyczne manifestacje ideowe wyrażające idee dotyczące całej Korony, a nie tylko określonych jej części. Nie zawsze były to dokonania praskie czy nawet czeskie, znajdziemy je bowiem także np. w Kutnej Horze czy we Wrocławiu, który wciąż upominał się o swoje miejsce we władztwie czeskim jako jego drugiej stolicy.
Adam Suchoński, Barbara Kubis, Anna Gołębiowska, Marek Białokur (red.)
Polski rok 1918 w podręcznikach do nauczania historii i literaturze dokumentu osobistego
Wydawnictwo Cum Laude, Opole 2018
ISBN: 978-83-63904-09-8
Zbiór artykułów poświęconych polskiemu rokowi 1918 r. w podręcznikach do nauczania historii i literaturze dokumentu osobistego.
Tomasz Ciesielski, Sławomir Górzyński, Filip Wolański
Wydawnictwo DiG/Edition La Rama, Warszawa – Bellerive-sur-Allier 2017
ISBN: 978-83-286-0013-3
W publikacji „trzeciej pozostałości”, „trzeciego dzieła” Jędrzeja Kitowicza dużą uwagę zwrócono na odtworzenie jego biografii. Zapewne największym osiągnięciem było wyjaśnienie zagadki pochodzenia pamiętnikarza, co skłoniło wydawców do wzbogacenia zbioru o wypisy z ksiąg metrykalnych kościoła św. Krzyża w Warszawie, a także kilkakrotnie już publikowany testament Imć Pana Jędrzeja. Do tego dołączono też fragmenty listów krewnych i jego samego do Józefy Zarembiny, które ukazują Kitowicza jako człowieka znającego się na sprawach gospodarczych. Potwierdza to też jego korespondencja z Michałem Lipskim, która stanowi ważny element przechowywanego w Bibliotece Polskiej w Paryżu zbioru autografów Jędrzeja Kitowicza z lat 1762-1776, będącego podstawą niniejszej edycji. Jego trzon stanowi 100 gazet rękopiśmiennych autorstwa Kitowicza, w pełni zasługujących na edycję nie tylko za sprawą osoby ich autora, ale przede wszystkim przez wzgląd na bogatą warstwę informacyjną – wartościowe źródło historyczne do wieloaspektowych badań nad dziejami Rzeczypospolitej Obojga Narodów i postawy jej społeczeństwa u schyłku konfederacji barskiej, w trakcie pierwszego rozbioru i sejmu rozbiorowego, a także prób rekonstrukcji państwa w nowych realiach politycznych.
Anna Filipczak-Kocur
Poselstwo Aleksandra Piaseczyńskiego i Kazimierza Leona Sapiehy do Moskwy w 1635 roku
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2017
ISBN: 978-83-7395-739-8
Publikacja stanowi studium z dziejów polsko-rosyjskich stosunków dyplomatycznych w XVII stuleciu. W części pierwszej autorka analizuje sytuację polityczną zaistniałą po wojnie smoleńskiej między Rzecząpospospolitą a Rosją, począwszy od pertraktacji nad rzeką Polanówką do zaprzysiężenia traktatu pokojowego przez cara Michała Fiedorowicza Romanowa w dniu 29 marca 1635 r. Jest to przede wszystkim pozycja źródłowa, zawierająca w części drugiej diariusz zredagowany przez sekretarza poselstwa Piotra Wiażewicza, oraz relację, zapewne także przez niego napisaną, złożoną na sejmie jesiennym w 1635 r. Tekst ten poza walorami faktograficznymi ważnymi dla dziejów polskiej dyplomacji XVII w. i wzajemnych stosunków polsko-moskiewskich charakteryzuje się walorami literackimi. Jest to szczegółowy opis podróży orszaku poselskiego w obie strony, a także studium charakterologiczne. Zetknęli się ze sobą ludzie o skrajnie różnej mentalności: wschodniej – niewolniczo posłusznej panującemu – i polskiej – wolności szlacheckiej eksponowanej przy każdej okazji, nierzadko w sposób arogancki. Diariusz obrazuje znakomicie mentalność szlachecką. Dostarcza także wiele ciekawych informacji na temat życia codziennego w czasie pełnionej misji, a także na temat wzajemnych niesnasek między głównymi jej aktorami, ich wzajemnej nieufności, nieporozumień wynikających z cech charakteru. Diariusz jest ponadto ciekawy pod względem językowym. Został napisany po polsku, ale wpleciono weń „cerkiewną” cyrylicą wiele nierzadko obszernych ruskich wtrętów. Chcąc przybliżyć współczesnemu czytelnikowi jego treść, a zarazem zachować jego oryginalną formę, dłuższe fragmenty ruskiego tekstu autorka przytoczyła w grażdance, wprowadziła jednak zreformowaną pisownię, w przypisach i aneksie zamieściła polskie przekłady. Opublikowane źródło nie sprawi więc trudności czytelnikowi nieobeznanemu z językiem oraz alfabetem rosyjskim.
Małgorzata Świder (red.)
Opolanie znani i nieznani. Czasy po II wojnie światowej. Część 1
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Opolu, Opole 2017
ISBN: 978-83-945926-4-6
Piąty tom serii Opolanie znani i nieznani. W tym tomie prezentowane są biogramy Opolan po II wojnie światowej. Trudno odkrywać i zrozumieć powojenne dzieje ziem zachodnich bez poznania życiorysów, postaw, dramatów i radości ich mieszkańców, często pierwszych polskich pionierów tych ziem, którzy, bądź to bezpośrednio po zakończeniu wojny, bądź w późniejszych latach, przystąpili do odbudowy życia gospodarczego, społecznego, kulturalnego czy naukowego, aby nadać polskie oblicze swojemu nowemu domowi. To w ich życiorysach, jak w soczewce, skupił się dramatyzm wojennych i powojennych losów Polaków, tragicznej historii Polski. Trudna historia Opola i regionu po 1945 r. oraz rozwój miasta w następnych kilkudziesięciu latach staną się łatwiejsze do zrozumienia i poznania oczami młodego człowieka dzięki przygotowanej do druku pracy pod redakcją prof. Małgorzaty Świder, Opolanie znani i nieznani. Czasy po II wojnie światowej, część 1. Książka stanowi kontynuację cyklu publikacji, których patronem merytorycznym jest Polskie Towarzystwo Historyczne, oddział w Opolu. Projekt jest finansowany przez Urząd Miasta Opola, co z kolei pokazuje wagę, jaką włodarze miasta przywiązują do propagowania wiedzy na temat jego wielowiekowej, wielonarodowej i religijnej historii. Warto w tym miejscu podkreślić, iż publikacje są adresowane do młodych mieszkańców Opola, młodzieży szkolnej, choć z pewnością warto, by dotarły one także do innych odbiorców, tych starszych.
Antoni Maziarz (red.)
In servitute scientiarum. Biografistyka – Galicja – Druga Rzeczpospolita. Księga pamiątkowa w 10. rocznicę śmierci Profesora Leszka Kuberskiego
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2017
ISBN: 978-83-7395-767-1
Zbiór artykułów naukowych poświęconych pamieci profesora Leszka Kuberskiego (1956-2006).
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2017
ISBN: 978-83-61915-63-8
W tym tomie miastem dominującym jest Złoczów, położony na zachodnich krańcach Podola, otoczony żyznymi glebami, skąd o letniej porze rozciągały się aż po kres horyzontu złote łany zbóż. Dalej wyprawiamy się do pobliskiego Zadwórza i poznajemy historię legendarnych bohaterów polskich Termopil – 318 żołnierzy, którzy własnymi ciałami osłonili Lwów przed bolszewicką inwazją i ułatwili zwycięstwo armii polskiej pod Warszawą w sierpniu 1920 roku. Wędrujemy następnie do wsi Gańczary, a stamtąd do Kozaków i dalej na Wołyń – do miasteczka Łanowce i do wsi Zasmyki, będącej kolebką 27 Wołyńskiej Dywizji AK.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2017
ISBN: 978-83-61915-59-1
W IX tomie „Kresowej Atlantydy” Autor przybywa na słoneczne, gorące Pokucie – do Śniatynia. Poznajemy kilkadziesiąt sag rodzinnych i dzieje „złotego pociągu”, którym wywieziono 80 ton polskiego złota, ratując je przed hitlerowską grabieżą. Docieramy na wschodnie Podole, do Pikowa, miejsca urodzenia Jana Potockiego – autora światowego bestselleru „Rękopis znaleziony w Saragossie” oraz na Wołyń – do Krzemieńca. Autor ukazuje świat bohemy krzemienieckiej, przypomina piękne legendy tworzone od czasów królowej Bony do dnia dzisiejszego, dopełnia w sposób oryginalny i sugestywny obraz Wołynia z filmu Wojciecha Smarzowskiego.
Marcin Böhm
Normański podbój Irlandii w XII wieku. Zielona Wyspa pomiędzy wikingami a przybyszami z Normandii
Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2017
ISBN: 978-83-65855-27-5
Podbój Irlandii przez Normanów w XII w. nie był tak spektakularny, jak to miało miejsce w wypadku normańskiego opanowania Italii czy Antiochii. Nowi przybysze dokonali jednak w krótkim czasie tego, co nie udało się w pełni wcześniej przez kilka wieków ich poprzednikom – wikingom, czy też iryjskim królom. Trwale zmienili oblicze Éire, pod względem etnicznym i terytorialnym. Za ich sukcesem militarnym stało świetne wykorzystanie normańskiego rycerstwa i walijskich łuczników oraz kamiennych zamków, które niczym zęby smoka wbiły się w irlandzką ziemię. Irlandia stała się dla nich nową ojczyzną i miejscem, gdzie tożsamość Normanitas przetrwała najdłużej, bo aż do XVI w. gdy zastąpiła ją nowa angielska narzucona przez Tudorów.
Tomasz Ciesielski, Krzysztof Mikulski, Andrzej Korytko (red.)
Szlachta — granice etniczne, wyznaniowe i cywilizacyjne
Wydawnictwo DiG/Edition La Rama, Warszawa – Bellerive-sur-Allier 2017
ISBN: 978-83-7181-920-9
Przekazując ten tom w ręce czytelników, mamy nadzieje, że zawarte w nim studia przyczynią się do poszerzenia wiedzy na temat szlachty Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W głównym nurcie rozważań znalazły się te sfery życia kulturowego, religijnego i społecznego, w których znaleźć można wyraźne limesy oddzielające od siebie grupy magnacko-szlacheckie. Do takich należy niewątpliwie zaliczyć: postawy narodowościowe; stosunek do innych grup etnicznych i społecznych zamieszkujących Rzeczpospolitą; stosunek szlachty do religii katolickiej i innych wyznań kultywowanych na terenie jej państwa; horyzonty światopoglądowe; znajomość świata bliskiego i dalekiego; wykształcenie oraz stosunek do spraw oświatowych; kulturę życia codziennego oraz zapotrzebowanie w sferach bytowych i związanych z organizacją czasu wolnego. W tych materiach łatwo dostrzec rozwarstwienie stanu szlacheckiego nie tylko pod względem cenzusu majątkowego oraz statusu prawno-publicznego (politycznego), ale też ze względu na przynależność do grup etnicznych (narodowościowych) i religijnych. Te różnice dzielące szlachtę Rzeczypospolitej szczególnie widoczne były na rzeczywistych pograniczach, zarówno tych zewnętrznych (czyli wzdłuż granic oddzielających od państw sąsiednich), jak i wewnętrznych (prowincji, a nawet poszczególnych województw i ziem).
Anna Pobóg-Lenartowicz
Od opola do Opola. Popularna historia miasta
Wydawnictwo Nowik, Opole 2017
ISBN: 978-83-65587-14-5
Ta historia zaczyna się od opola, niewielkiej jednostki terytorialno-sąsiedzkiej, charakterystycznej dla plemion słowiańskich. Na początku XIII wieku jest już nazwą własną, siedzibą pierwszego księcia opolskiego – Jarosława. Kilkanaście lat później kolejny władca Opola, Kazimierz I, wyraził zgodę na osiedlenie się „gości” na niezagospodarowanym obszarze na prawym brzegu Odry. Dało to początek miastu, które w tym roku świętuje jubileusz swego 800-lecia. Ta książka poświęcona jest właśnie temu miejscu i ludziom, którzy przez wieki je zamieszkiwali.
Adriana Dawid, Joanna Lusek
Między mitem a rzeczywistością. Kresy Wschodnie w XIX i XX wieku
Wydawnictwo Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Bytom-Opole 2017
ISBN: 978-83-88880-88-9
Niniejsza monografia łączy w sobie wyniki badań z zakresu literatury polskiej oraz historii, dobrze zatem wpisuje się w respektowany dziś nurt badań interdyscyplinarnych. Zauważalna jest w niej obecność tak istotnych wątków jak dzieje miast, funkcjonowanie urzędów i organizacji, a także działalność postaci wybijających się w historii i literaturze. W artykułach zamieszczonych w tomie przewija się wątek szeroko rozumianego dziedzictwa, w równej mierze politycznego i militarnego, jak i kulturalnego. Interesujące fragmenty znajdą tu dla siebie także badacze przemian zachodzących w mentalności większych społeczności, w tym przypadku obecnych lub dawnych mieszkańców Kresów dawnej Rzeczypospolitej – miejsca stykania się wielu kultur, grup etnicznych i religii. Obraz powstały dzięki Autorom tomu charakteryzuje się – co istotne – próbą uzyskania dystansu do tradycji i oddzieleniem stereotypowego, a często także sielankowego, kresowego mitu od historycznej rzeczywistości. Efektem ich pracy jest obraz bardzo przestrzenny, także w chronologicznym sensie, a temat przewodni – obraz Kresów w ludzkiej świadomości utrwalonej piórem i obrazem – jest dynamiczny i zmienny. Dodatkowym atutem doboru tekstów jest przyjęty w nich szeroki przekrój społeczny.
Anna Gołębiowska (red.)
Amor patriae nostra lex. Oblicza polskiej niepodległości w literaturze dokumentu osobistego, dydaktyce i edukacji historycznej . Studia i materiały dedykowane Profesor Barbarze Kubis z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowo-dydaktycznej
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2017
ISBN: 978-83-7395-763-3
Amor patriae nostra lex. Oblicza polskiej niepodległości w literaturze dokumentu osobistego, dydaktyce i edukacji historycznej to książka przygotowana przez ponad czterdziestu historyków i dydaktyków historii z wielu ośrodków akademickich dla uhonorowania jubileuszu pięćdziesięciolecia pracy naukowo-dydaktycznej Pani Profesor Barbary Kubis.
Marcin Böhm
Wydawnictwo Avalon, Kraków 2017
ISBN: 978-83-7730-239-2
Książka Konrad VII Biały. (ok. 1394 – 14 lutego 1452). Pan Oleśnicy i Koźla. Książę zapomniany prezentuje niespokojne dzieje Górnego i Dolnego Śląska w pierwszej połowie XV wieku. Jej głównym bohaterem jest Konrad Biały Starszy. Przedstawiciel Piastów oleśnicko-kozielskich, dynastii która odcisnęła swoje piętno na losach Śląska w XIV i XV stuleciu. Niniejsza praca przedstawia barwny żywot księcia Białego, który od najmłodszych lat wraz z braćmi lawirował pomiędzy Krakowem, Pragą a Malborkiem, włączając Śląsk w obręb wielkiej polityki ówczesnej Europy Środkowej.
Sławomir Moździoch, Magdalena Przysiężna-Pizarska
Wydawnictwo AD, Opole 2017
ISBN: 978-83-947617-0-7
W źródłach pisanych z okresu pomiędzy X, a połową XIII wieku nie znajdujemy żadnych informacji o grodzie opolskim. Zaistniał on w świadomości społeczności lokalnej dopiero w pierwszej tercji XX wieku. To właśnie wówczas, w trakcie budowy nowego budynku rejencji opolskiej, a po uprzednim zburzeniu pozostałości piastowskiego zamku, natrafiono na liczne konstrukcje drewniane pozostałe po wczesnośredniowiecznych domach i ulicach. Przystąpiono do prac wykopaliskowych, w wyniku których odkryto znaczne ilości zabytków pochodzących z okresu wczesnego średniowiecza. Publikacja obejmuje krótkie wprowadzenie do badań na terenie grodu opolskiego, opis poczynań badaczy i ich fascynację niesamowitym odkryciem i zabytkami, które w sposób fenomenalny wręcz zachowały się w nawarstwieniach grodowych. Jest też podróżą w teraźniejszość i ukazaniem rekonstrukcji życia codziennego w okresie wczesnego średniowiecza na podstawie znalezisk.
Bogusław Czechowicz
Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547, tom 3: Mathias primus Dei gratia rex Bohemiae. Rehabilitacja nieuznawanego króla
Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2017
ISBN: 978-83-65815-11-8
Wielotomowa epopeja jest podsumowaniem blisko 30 lat badań autora nad historią i kulturą najpierw Śląska, a potem całej Korony Królestwa Czech na przełomie średniowiecza i nowożytności. Nie jest to typowa synteza, ale praca problemowa, mająca na celu przewartościowanie dotychczasowych dokonań, oferująca inny niż dotychczas proponowane ogląd państwa czeskiego tamtych czasów i przynosząca reinterpretację wielu istotnych elementów dziedzictwa kulturowego, jakie po tej epoce pozostały. Jest to wreszcie praca polemiczna, niestroniąca od szczegłowych analiz, obfi cie czerpiąca z zasobu źródeł pisanych i wizualnych (artystycznych), a zatem dzieło z zakresu historii i historii sztuki zarazem. Tom trzeci dotyczy chyba najbardziej osobliwego okresu w dziejach państwa czeskiego, kiedy przez 21 lat (1469–1490) rządziło w nim dwóch królów jednocześnie, od 1479 roku wzajemnie się uznających. Jest to zarazem doba szczególnie ważna dla Wrocławia, który bardziej niż kiedykolwiek stał się „drugą stolicą państwa”, nie rezygnując wszakże z ambicji bycia stolicą pierwszą. Nic nie świadczy o tym dobitniej niż program ratusza staromiejskiego we Wrocławiu. Jest on spektakularnym pomnikiem czeskiej państwowości pojmowanej jednakże po śląsku czy nawet – po wrocławsku.
Bogusław Czechowicz
Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547, tom 2: Sic noster rex Jiřík czy occupator regni Bohemiae? Rządy w Koronie Jerzego z Podiebradów
Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2017
ISBN: 978-83-65815-10-1
Wielotomowa epopeja jest podsumowaniem blisko 30 lat badań autora nad historią i kulturą najpierw Śląska, a potem całej Korony Królestwa Czech na przełomie średniowiecza i nowożytności. Nie jest to typowa synteza, ale praca problemowa, mająca na celu przewartościowanie dotychczasowych dokonań, oferująca inny niż dotychczas proponowane ogląd państwa czeskiego tamtych czasów i przynosząca reinterpretację wielu istotnych elementów dziedzictwa kulturowego, jakie po tej epoce pozostały. Jest to wreszcie praca polemiczna, niestroniąca od szczegłowych analiz, obfi cie czerpiąca z zasobu źródeł pisanych i wizualnych (artystycznych), a zatem dzieło z zakresu historii i historii sztuki zarazem. Tom drugi przedstawia sytuację, w której doszło do zasadniczego rozłamu w państwie czeskim oraz relacjonuje przebieg tego procesu w latach 1458–1469, to znaczy do czasu, gdy okrzepła opozycja wobec władzy zdetronizowanego, ale wciąż nieustępującego Jerzego, aż po elekcję nowego czeskiego władcy – Macieja. Książka akcentuje zasadniczą rolę Wrocławia w ówczesnej Koronie Czeskiej, odnosząc się także do dokonań w zakresie reprezentacji władzy – nie zawsze królewskiej, ale wciąż przeważnie państwowej, związanej z aspiracjami nadodrzańskiej metropolii.
Bogusław Czechowicz
Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547, tom 1: Historiograficzny gorset. Korona Czeska oczami pokoleń badaczy
Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2017
ISBN: 978-83-65815-09-5
Wielotomowa epopeja jest podsumowaniem blisko 30 lat badań autora nad historią i kulturą najpierw Śląska, a potem całej Korony Królestwa Czech na przełomie średniowiecza i nowożytności. Nie jest to typowa synteza, ale praca problemowa, mająca na celu przewartościowanie dotychczasowych dokonań, oferująca inny niż dotychczas proponowane ogląd państwa czeskiego tamtych czasów i przynosząca reinterpretację wielu istotnych elementów dziedzictwa kulturowego, jakie po tej epoce pozostały. Jest to wreszcie praca polemiczna, niestroniąca od szczegółowych analiz, obficie czerpiąca z zasobu źródeł pisanych i wizualnych (artystycznych), a zatem dzieło z zakresu historii i historii sztuki zarazem. Tom pierwszy przynosi krytyczne spojrzenie na dotychczasowe piśmiennictwo, dając też świadectwo wyzwalania się ze stereotypów, jakie nawarstwiły się przez wieki, często deformując obraz przeszłości i niekorzystnie wpływając na interpretacje jej świadectw.
Małgorzata Świder
Solidarność związkowa. Niemiecka Federacja Związków Zawodowych (DGB) wobec NSZZ „Solidarność”
Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków 2017
ISBN: 978-83-7614-341-5
Powstanie i funkcjonowanie NSZZ „Solidarność” i całego wielkiego ruchu społecznego Solidarności, które ostatecznie doprowadziło do zasadniczych zmian dotyczących nie tylko Polski, w dalszym ciągu wymaga prowadzenia szczegółowych badań naukowych. W tę potrzebę doskonale wpisuje się inicjatywa wydania dokumentów obrazujących jeden z istotnych aspektów działalności NSZZ „Solidarność” – jego relacje z największą niemiecką centralą związkową DGB (Deutscher Gewerkschaftsbund), a przede wszystkim różnego rodzaju wsparcie uzyskiwane ze strony niemieckiej. Wydaje się to szczególnie istotne w sytuacji pojawiania się prób zmierzających do pobudzenia w społeczeństwie negatywnych postaw wobec Niemiec. W dodatku przygotowany zbiór dokumentów został przez Autorkę poprzedzony wstępem pełniącym ważną rolę informacyjną, w którym w syntetycznej formie przedstawiona została historia i zasady działania Niemieckiej Federacji Związków Zawodowych, polityczna rola tej centrali (także w zakresie normalizacji stosunków polsko-niemieckich z początkiem lat siedemdziesiątych XX w.) oraz jej relacje z „Solidarnością”. W tej ostatniej części wstępu zostały również zasygnalizowane niezwykle ważne uwarunkowania działań DGB wobec „Solidarności”, związane z całą polityką wschodnią RFN.
Mariusz Sawicki
Dom Sapieżyński 1666-1685. Droga do hegemonii w Wielkim Księstwie Litewskim
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2016
ISBN: 978-83-7395-721-3
W pracy poddano analizie problematykę dotyczącą procesu przejmowania władzy w Wielkim Księstwie Litewskim przez jedną z magnackich – Sapiehów. Proces ten rozpoczął się w 1666 roku, kiedy Sapiehowie podjęli działania mające na celu odbudowanie fakcji rodzinnej znacznie uszczuplonej po śmierci ich ojca Pawła Jana. Głównym założeniem ich działalności było stopniowe wzmacnianie własnej pozycji politycznej, wojskowej i majątkowej w Wielkim Księstwie, co ostatecznie doprowadziło do hegemonii Sapiehów na Litwie, choć był to proces długotrwały i ostatecznie można uznać, że zakończył się bojkotem przez wymienionych sejmu w 1685 roku.
Marek Białokur
Gabriel Narutowicz. Biografia
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2016
ISBN: 978-83-7395-706-0
Od lat nie brakuje opinii, według których Gabriel Narutowicz znany jest tylko dlatego, że w grudniu 1922 roku „przypadkowo” wybrano go na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie zamordowano w dramatycznych okolicznościach. W tego typu narracjach bardzo często pomijane są jego zawodowe dokonania, a on sam przedstawiany jest jako osoba, która naiwnie wierzyła, że w polityce może odnieść sukces, nie mając politycznego doświadczenia i zaplecza. W prezentowanej pracy, którą tworzą cztery rozdziały odnoszące się do głównych etapów jego biografii, kwestia ta została wnikliwie przeanalizowana. Książka stanowi jednak przede wszystkim próbę przybliżenia mniej znanych wątków życia Narutowicza. Dzięki niej poznajemy klimat jego domu rodzinnego, okoliczności wyjazdu do Szwajcarii, kulisy kariery zawodowej, wreszcie błyskotliwą karierę ministerialną w Drugiej Rzeczypospolitej. Książka poświęcona postaci odnotowanej na kartach wszystkich syntez opisujących dzieje Polski adresowana jest nie tylko do historyków, ale również do wszystkich czytelników zainteresowanych zrozumieniem mechanizmów rządzących światem polityki, zarówno wczoraj, jak i obecnie.
Anna Pobóg-Lenartowicz
Energiczne władczynie, pobożne. Księżniczek i księżnych opolskich portret (prawie) własny
Wydawnictwo Nowik, Opole 2016
ISBN: 978-83-62687-99-2
Opolskie księżne i księżniczki były kobietami niezwykle dzielnymi. W sytuacjach koniecznych potrafiły walczyć o władzę dla siebie i swoich synów. Były energiczne i przedsiębiorcze, potrafiły skutecznie prowadzić politykę zmierzającą do rozwoju gospodarczego swego księstwa. Były pobożne i miłosierne, hojne wobec Kościoła i potrzebujących, odpowiadały na potrzeby społeczne ówczesnego świata. Miały świadomość swojej wartości, czego dowodem są zachowane pieczęcie. Znakomicie wywiązywały się z roli matki, większość z nich urodziła po kilkoro dzieci (rekordzistka nawet dziesięcioro). Te, które zdecydowały się pójść do klasztoru, służyły Bogu najlepiej jak umiały, niejednokrotnie pełniąc najwyższe urzędy klasztorne. Podążały za ówczesnymi nowinkami modowymi, ubierały się według najlepszych wzorów płynących z Europy zachodniej, co widać na zachowanych (nielicznych wprawdzie) nagrobkach. Były dumne i władcze, skromne i pokorne – i jako takie powinny stać wzorem do naśladowania, także dla współczesnych. Jedna z nich (Wiola) przyczyniła się do powstania Opola. Inna (Eufrozyna) była matką króla (Władysława Łokietka), jeszcze inna (Estera? Grzymisława?) omal nie została królową Polski, a kolejną próbowano wynieść na ołtarze (Katarzyna).
Adriana Dawid (red.)
Opolanie znani i nieznani. Okres międzywojenny
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Opolu, Opole 2016
ISBN: 978-83-945926-0-8
Czwarta część serii Opolanie znani i nieznani. W tym tomie prezentowane są biogramy Opolan z okresu międzywojennego. Książka ta to zbiór 18 tekstów o nietuzinkowych, wyjątkowych postaciach związanych z Opolem (wówczas Oppeln) w okresie międzywojennym. Zapraszamy do zapoznania się z biogramami przedstawicieli różnych środowisk, grup zawodowych, społecznych, wyznaniowych i narodowych; opowieści o rodowitych mieszkańcach Opola i tych, którzy osiedli w nim na pewien tylko czas. Prezentacja poszczególnych biografii jest również pretekstem do przybliżenia obrazu międzywojennego Opola, ukazania rozgrywających się wówczas kluczowych wydarzeń i burzliwych zmian, które wpłynęły na losy miasta i jego mieszkańców. Niniejsza publikacja jest czwartą z serii Opolan znanych i nieznanych. Wcześniej ukazały się podobne opracowania dotyczące średniowiecza, nowożytności i czasów pruskich.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2016
ISBN: 978-83-61915-56-0
Autor ukazuje niezwykłość stolicy Wołynia – Łucka i odkrywa jego nieznane karty i mieszkających tam ludzi, gdzie młodość spędzili m.in. wybitni polscy aktorzy: Barbara Ktafftówna, Szymon Szurmiej i Mieczysław Pawlikowski. W pobliskim Mylsku było gniazdo rodowe świetnej polskiej piosenkarki bigbitowej – Heleny Majdaniec. Autor przedstawia wołyńskie miejscowości, m.in. Kiwerce (skąd pochodzili publicysta Zbigniew Załuski i pisarka Gabriela Zapolska), Hołoby, Zofiówkę oraz Przebraże – warowny obóz, w którym 20 tysięcy Polaków obroniło się przed atakami ukraińskich nacjonalistów, a także miasteczko Kołki – bastion antypolskiej akcji banderowców.
Mariusz Patelski
Protesty czerwcowe 1976 r. w województwie opolskim. Zapomniany strajk w ZEM Namysłów
Wydawnictwo Namislavia, Namysłów 2016
ISBN: 978-83-60537-84-8
Strajk w namysłowskich Zakładach Elektrotechniki Mechanicznej (po włączeniu do zakładów w Świdnicy – Zakładach Elektrotechniki Motoryzacyjnej) wybuchł 25 czerwca 1976 roku. Pracownicy zaprotestowali – podobnie jak w całej Polsce – przeciwko planowanej podwyżce cen, ale w ZEM-ie mieli także wiele postulatów dotyczących warunków pracy. Choć sam strajk trwał tylko jeden dzień, to władze postanowiły dać pracownikom solidną nauczkę. 10 osób straciło pracę, kolejnych ponad 60 zostało ukaranych m.in. zmianą stanowisk na gorsze, wszyscy pracownicy – utratą trzynastek.
Tomasz Ciesielski, Wojciech Iwańczak (red.)
Czechy i Polska między Wschodem i Zachodem — średniowiecze i wczesna epoka nowożytna
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2016
ISBN: 978-83-7181-945-2
Polacy i Czesi zaliczani są do grupy Słowian Zachodnich. Historia obu narodów pokazuje jednak, że odgrywały w niej rolę zarówno wpływy ze Wschodu, jak i Zachodu. Ta książka jest właśnie próbą charakterystyki tych wpływów i ich oceny w średniowieczu i epoce nowożytnej. Grupa kompetentnych autorów dokonała analizy różnych zjawisk z zakresu historii politycznej, militarnej, ale także kultury i ideologii. Czy Polska i Czechy były bardziej związane ze Wschodem czy Zachodem, a może też potrafiły zachować daleko sięgającą niezależność? Odpowiedzi na te pytania znajdziemy w rozważaniach o polityce dynastycznej władców i ich strategiach małżeńskich, w dociekaniach o konfrontacji chrześcijaństwa z doktryną husycką i zagrożeniem Europy przez Turków. Znalazło się też miejsce na badanie architektury i sztuki, a także roli kultury religijnej i miłości dwornej w życiu Polaków i Czechów. Czytelnik otrzyma dużą porcję wiedzy podaną w atrakcyjnej formie. Zapraszamy do lektury.
Marcin Böhm
Rola flot obcych w procesie ostatecznego rozkładu sił morskich Cesarstwa Bizantyjskiego (1118-1204)
Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2016
ISBN: 978-83-654-9505-1
Dwunaste stulecie było czasem przełomu w historii sił morskich Bizantyńczyków. Flota wojenna imperium, która przez wcześniejsze wieki dzielnie stawiała opór wrogom – Arabom, czy przybyszom z Rusi Kijowskiej – została postawiona w obliczu nowego zagrożenia. Stanowili je przedsiębiorczy i nowocześni przedstawiciele komun północnej Italii, ekspansywni Normanowie z Sycylii, oraz nieobliczalni krzyżowcy. Ich działania militarne i ekonomiczne, w ostatecznym rozrachunku zadecydowały o smutnym finale dziejów marynarki wojennej Bizancjum, który nastąpił w 1204 r.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2015
ISBN: 978-83-61915-54-6
Autor przedstawia fascynujący świat krezusów i milionerów naftowych działających w Drohobyczu – mieście wspaniałej architektury i zasobnego mieszczaństwa oraz wielkich kontrastów: bogactwa i biedy, a także genialnych artystów: Brunona Schulza czy Kazimierza Wierzyńskiego oraz sławnych dowódców, jak choćby gen. Stanisława Maczka. Autor prowadzi też czytelnika do Turki – stolicy Bojków (górali bieszczadzkich) oraz do słynnego zimowiska i letniska w Bieszczadach – Sławska, nazywanego „Bieszczadzkim Zakopanem”. Pisze o szczęśliwych, utalentowanych ludziach, którzy budowali świat swych wartości i którym wojna przyniosła zagładę i wypędzenie.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2015
ISBN: 978-83-61915-52-2
W tomie VI autor ukazuje fascynującą scenerię miasteczka Stryj, w którym urodzili się m.in.: najdowcipniejszy polski pisarz, autor książek dla dzieci – Kornel Makuszyński oraz słynny podróżnik – Kazimierz Nowak, który na rowerze objechał całą Afrykę. Autor pisze o Kutach – „stolicy polskich Ormian”, oraz o Kniażu, gdzie urodził się legendarny polski aktor – Zbyszek Cybulski. W VI tomie „Kresowej Atlantydy” jest – jak zawsze – obszerny indeks nazwisk i ok. 250 unikatowych fotografii. Fabuła tej książki przepleciona jest dziesiątkami anegdot i fascynujących mini-opowieści o losach żyjących tam od wieków Polaków, Ormian, Ukrainców, Żydów i Rumunów.
Andrzej Szczepaniak
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2015
ISBN: 978-83-7395-658-2
Prezentowana książka proponuje spojrzenie na okres I wojny światowej i budowy niepodległego państwa polskiego z perspektywy działań Erazma Piltza (1851-1929). Obszerny rozdział wstępny pokazuje, jak bohater monografii, będąc przedstawicielem konserwatywnych liberałów i zwolennikiem ugodowej polityki, wpisywał się swoją biografią w preferowaną w latach 1878-1914 przez tę grupę polityczną strategię dialogu z Rosją. W czasie swojej największej aktywności społeczno-politycznej przypadającej na lata 1914-1929, jako publicysta, polityk i dyplomata, włączył się w bieg wydarzeń, które miały przynieść Polakom oczekiwaną niepodległość. Na emigracji w Szwajcarii stworzył bazę informacyjną o Polsce w postaci Centralnej Agencji Polskiej w Lozannie. Chcąc zapoznać zachodnioeuropejskich polityków z historią Polski, problemami społeczno-politycznymi i dążeniami niepodległościowymi Polaków zredagował i wydał w języku francuskim polską małą encyklopedię Petite encyklopédie polonaise. Uczestniczył w misjach dyplomatycznych, których celem było wydobycie podczas „Wielkiej Wojny” sprawy polskiej na arenę międzynarodową. Będąc uczestnikiem prac Komitetu Narodowego Polskiego, pełnił od 1917 do 1919 r. funkcję przedstawiciela KNP w kontaktach z rządem francuskim. W tym czasie zaangażował się politycznie w organizowanie Armii Polskiej we Francji. Po odzyskaniu niepodległości jako doświadczony dyplomata kierował placówkami dyplomatycznymi w Belgradzie i Pradze. Książka jest skierowana do historyków, politologów i wszystkich zainteresowanych tematem polskiej drogi do niepodległości.
Antoni Maziarz (red.)
Opolanie znani i nieznani. Czasy pruskie
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Opolu, Opole 2015
ISBN: 978-83-63664-83-1
Po opolanach doby średniowiecza i epoki nowożytnej, przyszedł czas na prezentację wybranych sylwetek znanych i nieznanych opolan XVIII i XIX w. W gronie 18 postaci urodzonych, bądź związanych z Opolem poprzez pracę, przybliżamy zasłużonych dla miasta włodarzy, kapłanów, naukowców, przedsiębiorców, działaczy politycznych. Tworzą oni charakterystyczną dla tych czasów mozaikę narodowości, wyznań, postaw politycznych, karier zawodowych. W oparciu o swe talenty i pasję osiągali sukcesy, w zdecydowanej większości przynoszące chlubę naszemu miastu. Ich dorobek współtworzy wielowiekowe, warte przypominania, bogate dziedzictwo Opola.
Tomasz Ciesielski (red.)
W służbie obcych monarchów i państw. Mechanizmy karier obcokrajowców w armiach oraz administracji państwowej
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015
ISBN: 978-83-7181-909-4
Monografię utworzyło 20 studiów, których autorami są uznani badacze zajmujący się dziejami wojskowości Rzeczypospolitej oraz europejskiej z Polski, Białorusi, Niemiec, Rosji i Węgier. W zebranych studiach poruszone zostały różne aspekty służby cudzoziemców w armiach i administracji cywilnej I i II Rzeczypospolitej, Saksonii, Królestwa Pruskiego, Monarchii Habsburskiej i Cesarstwa Rosyjskiego na przestrzenie trzech i pół stuleci — od początków XVII w. do wybuchu II wojny światowej. Wiele uwagi poświęcono w nich motywom wyboru monarchy czy kraju służby, bardzo prostego do wyjaśnienia, gdy poza granicami państwa urodzenia — ojczyzny otwierała się możliwość osiągnięcia najwyższych zaszczytów i godności. W epoce nowożytnej cudzoziemcy podejmowali od XVI w. służbę w wojsku i administracji monarszej (państwowej) w krajach środkowej i środkowo-wschodniej Europy: Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Wielkim Księstwie Moskiewskim/Rosji czy państwie Habsburgów, licząc na osiągniecie znaczących korzyści materialnych, awans społeczny, sławę wojskową, a często na możliwość zachowania tego trybu życia i sposoby zarobkowania, do których przywykli. Często ich nadzieje spełniały się i w rezultacie wielu cudzoziemców nie tylko służyło, ale też osiedliło się w tej części Europy, i to niekiedy na kilka pokoleń. W XVIII w. atrakcyjnym miejscem służby stały się też Królestwo Pruskie i Elektorat Saski, które ściągnęły do swoich armii i administracji państwowej wielu cudzoziemców, w tym także Polaków. Część studiów poświęconych jest zbiorowym przykładom takiej służby innym monarchom i państwom niż rodzime („ojczyste”), a w kilku studiach omówiono przykłady międzynarodowych karier wybranych osób: Ernesta Korffa, Jacoba Jamesa Bruce, Aleksandra Józefa Sułkowskiego czy Johanna Christopha von Seherr-Thoss, czy kilku przedstawicieli rodziny O’Donell. Sporo uwagi poświęcono oddziałom „lekkim”, których rozpowszechnienie w XVIII w. doprowadziło do zaistnienia tzw. małej wojny jako elementu wielkich konfliktów zbrojnych. Wydatną rolę odegrała w tym jazda o polsko-litewskich korzeniach — ułani. Większość studiów chronologicznie odnosi się do okresu XVII w. — pocz. XX w., ale dwa studia poświęcone są dziejom militarnym XX w., a konkretnie mało znanym epizodom związanym ze służbą w trakcie I wojny światowej Polaków w armii osmańskiej oraz udziałem XV Korpusu Armii Imperium Osmańskiego w walkach na froncie wschodnio-galicyjskim w latach 1916–1917; a także służbie w wojsku II Rzeczypospolitej w latach 1924–1939 oficerów kontraktowych cudzoziemców — Gruzinów, Ukraińców, Azerów i górali z Północnego Kaukazu. Zawarte w tomie studia adresowane są do szerokiego grona zawodowych historyków, jak i osób zainteresowanych przeszłością militarną.
Anna Filipczak-Kocur
Korespondencja Krzysztofa księcia Zbaraskiego koniuszego koronnego 1612-1627
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2015
ISBN: 978-83-7395-680-3
Książka składa się z dwóch części: biografii oraz listów skierowanych do i napisanych przez Krzysztofa. Rodzina Zbaraskich wywodziła się od potomków Giedymina, a dokładniej od brata Jagiełły, Fedora Korybutowicza. Krzysztof i jego starszy brat Jerzy byli ostatnimi z rodu. Krzysztof (1579–1627), bogaty magnat ukraiński, mieszkał w swoim majątku w mieście Końskowola w Małopolsce. Wielokrotnie reprezentował szlachtę województwa sandomierskiego na Sejmie. W 1622 roku król Zygmunt III powierzył mu misję poselską do Stambułu, której celem było ratyfikowanie traktatu pokojowego z sułtanem Osmanem II. Traktat pokojowy został zawarty w Chocimiu w 1621 roku, po zwycięskiej wojnie z Turcją. Sprawozdanie Krzysztofa z tej misji ukazało się drukiem. Był autorem licznych traktatów politycznych, które głównie odnosiły się do sposobu obrony Ukrainy przed Tatarami. Krzysztof był aktywnym członkiem parlamentu; najczęściej poruszał bieżące kwestie polityczne Polski tamtego czasu. Brał udział w licznych kampaniach wojskowych i korespondował z wieloma osobami piastującymi najwyższe urzędy w kraju. Należał do elity politycznej Polski tamtego okresu. 101 listów zawartych w tej pracy dotyczy najważniejszych wydarzeń w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jak również w Europie Środkowo-Wschodniej.
Mariusz Patelski
Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski. Wspomnienia Wielkiej Wojny
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015
ISBN: 978-83-7181-899-8
Gen. broni Tadeusz Jordan Rozwadowski (1866–1928) należał do grona najwybitniejszych polskich dowódców przełomu XIX i XX wieku. Karierę wojskową rozpoczął w armii austro-węgierskiej; po rozpoczęciu I wojny światowej, w stopniu generała, dowodził oddziałami austriackimi. Po odejściu z armii Habsburgów działał na rzecz tworzonych polskich formacji wojskowych. W końcu wojny został pierwszym szefem Sztabu Generalnego WP, następnie dowodził Armią Wschód w wojnie polsko-ukraińskiej o Lwów i Galicję Wschodnią oraz Polską Misją Wojskową w Paryżu. W przełomowym okresie wojny polsko-bolszewickiej (lipiec 1920 r. — kwiecień 1921 r.) ponownie objął funkcję szefa Sztabu Generalnego WP, był twórcą planów bitwy warszawskiej oraz zwycięskim dowódcą wojsk walczących w obronie Warszawy i na północy frontu. W wolnej Polsce Generalny Inspektor Kawalerii. Po zamachu majowym 1926 r. więziony ponad rok przez władze sanacyjne. Zmarł w październiku 1928 r., pochowany został na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Tadeusz Rozwadowski zaczął spisywać swe Wspomnienia podczas pobytu w więzieniu. Pragnął opisać całą swą karierę wojskową, niestety zamierzenia te przekreśliła nieoczekiwana śmierć. Generał zdążył jednak obszernie udokumentować swe przeżycia i spostrzeżenia z okresu od czerwca 1914 r. do listopada 1915 r.
Bogusław Czechowicz (red.)
Księstwa opolskie i Raciborskie. Terytoria-struktury-elity-dziedzictwo
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2015
ISBN: 978-83-7395-654-4
Praca jest zbiorem studiów dotyczących dwóch górnośląskich księstw: Opolskiego i Raciborskiego. Przynosi refleksję nad dotychczasowymi badaniami, tworzeniem się struktur kościelnych na terenie owych księstw, a także uwarunkowaniami politycznymi w średniowieczu i wczesnym okresie nowożytnym (m.in. funkcjonowaniem władzy książęcej czy miejscem obu księstw w strukturach Korony Czeskiej). Przynosi także studia nad niektórymi elementami dziedzictwa kulturowego terenów dawnego Opolskiego i Raciborskiego i struktur do ich tradycji nawiązujących, jak choćby dzisiejsza Opolszczyzna. Będą tu zatem szkice o wizualnych świadectwach kultu bł. Eufemii (Ofki), przejawach pamięci o księciu Jerzym Pobożnym Hohenzollernie czy o niezwykłym barokowym obrazie w jednym z górnośląskich miast. Całość zamykają dwa studia o powojennych losach ludności polskiej w jednej z wsi województwa opolskiego i o budowie gmachu będącego dziś m.in. siedzibą Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego. Książka dedykowana została dr Marcie Hatalskiej-Rygorowicz, wieloletniemu pracownikowi tej instytucji.
Małgorzata Świder
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2015
ISBN: 978-83-7395-648-3
Głównym tematem prezentowanej książki i zasadniczym problemem badawczym pracy jest próba odpowiedzi na pytanie o postawy czołowych polityków SPD – elity kierowniczej w dziedzinie polityki zagranicznej wobec procesów zachodzących w Polsce w latach osiemdziesiątych XX w. W tym celu zostały zrekonstruowane wypowiedzi i działania podejmowane przez socjaldemokratów w ramach pełnionych przez nich funkcji zarówno państwowych, jak i partyjnych. Analiza objęła zatem działania tworzące zarówno politykę zagraniczną państwa, jak i relacje międzynarodowe partii. Książka jest adresowana w pierwszej kolejności do niemcoznawców, historyków historii najnowszej Polski, politologów, studentów historii, stosunków międzynarodowych i politologii, a także wszystkich zainteresowanych latami osiemdziesiątymi XX w.
Antoni Maziarz (red.)
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2014
ISBN: 978-83-7181-882-0
Książka powstała w związku obchodami 150. rocznicy wybuchu największego polskiego zrywu niepodległościowego doby rozbiorów. Podzielona na trzy kręgi tematyczne, ujmujące genezę, przebieg i dziedzictwo powstania styczniowego. Zawiera teksty odnoszące się do różnych zagadnień (kwestie militarne, społeczne, polityczne). Mają one charakter analityczny (omówienie wybranych bitew: pod Radziwiłłowem, prezentacja uczestników powstania: gen. A. Jeziorański, rodzina Rozwadowskich), jak i syntezy zjawiska (zaangażowanie kobiet w powstanie, losy zakonników ze wspólnot franciszkańskich, stanowisko Kościoła wielkopolskiego). Ważną rolę w rozważaniach zajmują kwestie odnoszące się do dziedzictwa powstania: losów jego uczestników, polityki państwa polskiego po 1918 r. względem kombatantów styczniowych, czy prezentacji treści powstańczych w najnowszych programach nauczania historii. Autorzy nie uciekają od ocen odważnych, zarówno w tonie, który może być uznany za apologetyczny, jak i krytycznie traktujących zryw 1863 r. W tomie ujęto opracowania popularne z tekstami o dużej wartości naukowo-badawczej. Nie brakuje też treści polemicznych. Jest to niewątpliwie nowe ujęcie tematyki powstańczej, wolne od odniesień do aktualnej sytuacji Polski, co jest częstą praktyką w polskiej historiografii. Jednocześnie książka stanowi ważny głos w dyskursie o znaczeniu powstań zbrojnych w historii Polski.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2014
ISBN: 978-83 61915-47-8
Tym razem autor przedstawia historię i przeplecione anegdotami dzieje mieszkańców: Sambora – miasta ogrodów i wielkiej historii, bo pochodziła stamtąd Polka, która została carycą Rosji; Rudek – gdzie znajduje się mauzoleum Fredrów; Nadwórnej – miasta, które było bramą do Gorganów, mekki turystów; Bitkowa – gdzie odkryto wielkie złoża ropy naftowej i gdzie rodziły się fortuny; Rafajłowej – słynnej z walk II Brygady Legionów Polskich; i Delatyna – słynnego kurortu z życiodajnymi wodami solankowymi. W książce znajdziemy ok. 250 unikatowych fotografii oraz indeks zawierający ok. 1000 nazwisk.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2014
ISBN: 978-83-61915-41-6
Czwarty tom „Kresowej Atlantydy” jest wyprawą do trzech fascynujących i zadziwiających swą różnorodnością i oryginalnością miejscowości: Kołomyi – stolicy Pokucia, wsi Żabie – serca Huculszczyzny, miejscowości, która swoim folklorem i wspaniałymi pejzażami inspirowała dziesiątki twórców, oraz do urokliwego, ale jakby pogrążonego w letargu – Dobromila. W książce znajdziemy ok. 250 unikatowych fotografii oraz indeks zawierający ok. 1000 nazwisk.
Marcin Böhm
Normański podbój Sycylii w XI wieku
Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2014
ISBN: 978-83-7889-384-4
Dzieje Normanów w Italii w średniowieczu są przykładem w jaki sposób jednostka potrafi kształtować historię. Niewielka grupa przybyszy z ziem północnej Francji, w XI wieku osiągnęła sprytem i męstwem coś, czego nie były w stanie dokonać w tamtym czasie dwa wielkie imperia, Bizancjum i Cesarstwo Zachodnie, odtworzone przez Niemców. Normanowie ponownie zjednoczyli południową Italię, tworząc na jej obszarze trwały organizm polityczny, który przetrwał, różne koleje losu, aż do XIX stulecia gdy został włączony do jednoczącego się państwa włoskiego. Ważnym etapem tego procesu był normański podbój Sycylii, który podobnie jak rekonkwista poprzedzał, okres wypraw krzyżowych i walk z islamem o dominacje nad Morzem Śródziemnym.
Krzysztof Tarka
Jest tylko jedna Polska? Emigranci w służbie PRL
Wydawnictwo LTW, Łomianki 2014
ISBN: 978-83-756-5332-8
Wiedza komunistycznych tajnych służb na temat życia politycznego emigracji była niewątpliwie rozległa. Świadczy o tym bogata dokumentacja zgromadzona w IPN. Mimo to działania podejmowane przez wywiad PRL wobec emigracji zdają się mieć charakter dość przypadkowy, by nie powiedzieć chaotyczny, i okazjonalny. Częściej chyba polegający na wykorzystywaniu nadarzającej się sytuacji, wynikającej ze skłócenia wychodźstwa czy problemów materialnych emigrantów, niż na planowym, przemyślanym kreowaniu wydarzeń. Dlaczego niektórzy emigranci podejmowali agenturalną współpracę? Jakie były ich motywy i powody takiego postępowania? Nie groziło im przecież aresztowanie czy pozbawienie pracy. Dla zawiedzionych egocentryków skłóconych z emigracją współpraca z tajnymi służbami stała się swoistym sposobem na życie. Przydawała im znaczenia i stwarzała namiastkę realizacji własnych ambicji politycznych czy zawodowych. Politycznym outsiderom dawała pozorną nadzieję na wyjście z próżni, w której się znaleźli. Do współpracy popychała ich nadmierna ambicja, własne ego. Istotną rolę odgrywała również pokusa „łatwych” pieniędzy, kontrastująca z emigracyjną biedą. Dochodził do tego zamiar odwiedzenia czy powrotu do kraju, wzmagany nostalgią za swoimi bliskimi czy chęcią zobaczenia dawno niewidzianej ojczyzny. W efekcie emigracja stanęła przed jeszcze jednym problemem (w jakim stopniu uświadomionym, to inna sprawa): zdrady we własnych szeregach.
Małgorzata Świder
Die Katholische Kirche in Polen und die SPD in den 1980er Jahren
Friedrich-Ebert-Stiftung, Bonn 2013
ISBN: 978-3-86498-410-5
Polityczna współpraca pomiędzy SPD a polskim Kościołem katolickim nie była czymś oczywistym, wynikającym z natury rzeczy, raczej przypominała, jak wskazuje Małgorzata Świder, małżeństwo z rozsądku, które jednak opierało się na solidnej podstawie wspólnych przekonań. Podczas gdy SPD od czasów kanclerstwa Willy’ego Brandta i w wyniku traktatu warszawskiego z 1970 roku budowała trwałe relacje z polskim rządem, najpóźniej w czasie polskiego kryzysu systemowego w latach 1980/81 okazało się, że relacje z polską opozycją były również konieczne. Polski Kościół katolicki jawił się zarówno krajowym, jak i zagranicznym obserwatorom jako mediator, który pomógł załagodzić kryzys w obliczu stanu wojennego ogłoszonego w grudniu 1981 roku, a jednocześnie podjął decydujące kroki w kierunku transformacji państw Europy Wschodniej. Porozumienie nie było trudne do osiągnięcia, ponieważ socjaldemokraci i polscy katolicy dążyli do zmiany polskich stosunków wewnętrznych, nie nawołując przy tym do powstania. W tym zakresie pojawiły się efekty synchronizacji między socjaldemokratyczną a polsko-katolicką interpretacją sytuacji, ponieważ kluczowi aktorzy dzielili podobne podejścia do jej zrozumienia. Z jednej strony aktorów jednoczyło przekonanie o potrzebie zasadniczych reform w krajach państw socjalistycznych Europy Wschodniej, z drugiej strony dążyli do uniknięcia eskalacji sytuacji. Przedstawienie Świder jest uzupełnione dokumentacją odpowiednich źródeł z archiwów niemieckich i polskich.
Marek Białokur (red.)
Polacy – Niemcy – Ukraińcy w XIX i XX wieku. O przeszłości dla przyszłości w miejscach pamięci
Wydawnictwo Cum Laude, Opole 2013
ISBN: 978-83-63904-20-3
Zbiór artykułów poświęconych relacjom polsko-niemiecko-ukraińskim w XIX i XX wieku.
Marek Białokur (red.)
Prezydent Gabriel Narutowicz i polityczny gorący grudzień 1922 roku
Wydawnictwo Cum Laude, Opole 2013
ISBN: 978-83-63904-28-9
Zbiór artykułów poświęconych prezydentowi Gabrielowi Narutowiczowi.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2013
ISBN: 978-83-61915-38-6
Tom trzeci przedstawia Zaleszczyki – miasto słońca, winnic i morelowych sadów, które 17 września 1939 r. trafiło na karty historii Polski jako miejsce, gdzie tysiące bezbronnych ludzi, próbując ratować swoje życie, w przerażeniu i rozpaczy tłoczyło się na słynnym moście prowadzącym do Rumunii. W tym tomie Autor opisuje także miasto cukru – Chodorów, miasto dzwonów – Kałusz, a na koniec malachitowy kurort marzeń – Abbację (w Chorwacji) gdzie w letnich i jesiennych miesiącach „lepsze” towarzystwo ze Lwowa, Stanisławowa, Tranopola czy Krakowa przenosiło się, by odpoczywać nad Adriatykiem. Tom zawiera 255 zupełnie unikatowych fotografii z precyzyjnymi opisami.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2013
ISBN: 978-83-61915-32-4
Książka niniejsza jest wyprawą do świata polskich uzdrowisk, letnisk i zimowisk kresowych, do krainy, która po stracie tych ziem przez Polskę pogrążyła się niczym mityczna Atlantyda w odmętach zapomnienia. Autorowi udało się wydobyć z niepamięci wiele fascynujących wydarzeń i zadziwiających biografii, m.in. związanych z Truskawcem – galicyjską Kolchidą, Jaremczem i Worochtą – perłami Karpat, Skolem – mekką europejskich myśliwych i Morszynem – kurortem art deco. W książce znajduje się ok. 240 unikatowych fotografii oraz indeks zawierający ok. 1100 nazwisk.
Tomasz Ciesielski (red.)
Militarne tradycje Kędzierzyna-Koźla, Śląska i Rzeczypospolitej, tom 2
Wydawnictwo Inforteditions, Zabrze – Kędzierzyn-Koźle 2013
ISBN: 978-83-64023-27-9
Książka jest zbiorem artykułów poświęconych historii militarnej Kędzierzyna-Koźla, Śląska i Rzeczypospolitej.
Tomasz Ciesielski, Janusz Dorobisz (red.)
Militarne tradycje Kędzierzyna-Koźla, Śląska i Rzeczypospolitej, tom 1
Wydawnictwo Inforteditions, Zabrze 2012
ISBN: 978-83-89943-60-6
W 1743 roku król Prus Fryderyk II Hohenzollern po zwizytowaniu środkowego Śląska postanowił wstrzymać prace fortyfikacyjne przy ujściu Nysy Kłodzkiej do Odry koło Skorogoszczy, a w zamian rozpocząć budowę twierdzy w Koźlu. Wola monarchy zadecydowała o losach miasta, które na kolejnych 130 lat stało się kluczowym punktem w systemie fortyfikacyjnym ochraniającym południowo-zachodnią część Śląska. Zapewniło to miastu trwałe miejsce w historii militarnej nie tylko prowincji śląskiej, ale też całych Prus, głównie za sprawą odparcia czterech oblężeń austriackich w trakcie wojny siedmioletniej i dzielnej obrony w trakcie kampanii wojsk napoleońskich w 1807 roku. Z drugiej strony w wyniku działań wojennych kilkakrotnie ucierpieli mieszkańcy i zabudowa „cywilna” Koźla, w największym stopniu latem 1745 roku. Najpoważniejszym skutkiem decyzji Fryderyka II przekształcającej „otwarte” miasto w twierdzę były daleko idące ograniczenia w możliwości jego rozwoju nie tylko przestrzennego, ale też funkcjonalnego i gospodarczego. Związane ze statusem twierdzy hamulce rozwojowe dały o sobie szczególnie silnie znać w drugiej i trzeciej ćwierci XIX wieku, kiedy to Koźle wiele straciło na znaczeniu jako ośrodek miejski na rzecz dynamicznie rozwijającego się w jego pobliżu Kędzierzyna. Rola twierdzy zaczęła ciążyć, co wpływało na sposób postrzegania przez cywilnych mieszkańców miasta garnizonu i fortyfikacji…
Marcin Böhm
Flota i polityka morska Aleksego I Komnena. Kryzys bizantyńskiej floty wojennej w XI wieku i jego przezwyciężenie przez Aleksego I Komnena
Wydawnictwo Avalon, Kraków-Opole 2012
ISBN: 978-83-7730-086-2
Książka prezentuje dzieje floty bizantyńskiej na przełomie XI i XII wieku. Cesarstwo Bizantyńskie pod rządami nowego cesarza Aleksego I podniosło się wtedy z trwającego trzydzieści lat kryzysu wewnętrznego, pogłębionego przez działania Normanów w Italii i Seldżuków w Azji Mniejszej, godzące w kluczowe dla tego państwa prowincje. Wspomniany kryzys dotknął również sił morskich Bizancjum i to właśnie Aleksy Komnen był osobą odpowiedzialną za jego przełamanie. Niniejsza praca przedstawia poczynania tego władcy, które miały przywrócić Bizancjum talassokrację na Morzu Śródziemnym.
Stanisław Sławomir Nicieja
Wydawnictwo MS Opole/ Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2012
ISBN: 978-83-61915-27-0
Historię i mitologię miast kresowych otwiera Lwów – stolica Galicji i Lodomerii, który przez 600 lat był wyjątkowo mocno wpisany w historię Polski. Następnie poznajemy Stanisławów – trzecie pod względem liczebności miasto Galicji, Tarnopol – stolicę Podola, Brzeżany – hetmańskie miasto oraz Borysław – galicyjską Pensylwanię. Ostatni rozdział to epitafium dla Adama Hanuszkiewicza – lwowianina, genialnego aktora i reżysera. W książce znajduje się 275 fotografii oraz indeks zawierający ponad 1300 nazwisk.
Monika Ożóg
Wydawnictwo WAM, Kraków 2012
ISBN: 978-83-7767-817-6
Teoderyk Wielki (ok. 452/3–26) był władcą panującym na granicy epok i cywilizacji. Ten pochodzący z rodu Amalów Ostrogota był jednym z najpotężniejszych władców czasu zmian, przełomu V i VI wieku. Po śmierci swego ojca przejął władzę nad Ostrogotami, by później zostać królem mieszkańców Italii oraz regentem Wizygotów. Utarło się mówić, że państwo rządzone przez Teoderyka było ostoją tolerancji, mieszkali bowiem w nim katoliccy Rzymianie oraz ariańscy Goci. Niniejsza książka jest zatem próbą przedstawienia polityki religijnej, jaką prowadził Teoderyk Wielki. Zarówno sam bohater, jak i przywołane źródła przewodnie (Liber Pontificalis, Edykt Teoderyka) nie spotkały się do tej pory z większym zainteresowaniem w polskich publikacjach naukowych. Praca jest adresowana do historyków, historyków Kościoła i teologów.
Marek Białokur, Patrycja Jakóbczyk-Adamczyk (red.)
Polska a Hiszpania. Z dziejów koegzystencji dwóch narodów w XX wieku
Dom Wydawniczy Duet, Łysomice 2012
ISBN: 978-83-62558-17-9
Większość autorów opracowań prezentowanych na kartach książki analizuje różne formy współpracy, koegzystencji bądź wzajemnego oddziaływania obu narodów w XIX i XX w. Zawartość publikacji przekracza jednak ramy prostego rozumienia terminu koegzystencja. Do tomu włączono również teksty autorów, którzy w swych badaniach nie nawiązują do problemu relacji polsko-hiszpańskich, ale koncentrują się na tematyce wyłącznie hiszpańskiej. Obecność tych prac uznać należy za świadectwo koegzystencji obu narodów w dniu dzisiejszym: współpracy naukowej polskich i hiszpańskich ośrodków naukowych oraz zainteresowania historią i kulturą Hiszpanii w Polsce.
Marek Białokur, Maciej Fic, Anna Gołębiowska (red.)
Przerwana droga do niepodległości. Stan wojenny 13 XII 1981 – 22 VII 1983. Świadomość – Edukacja – Kultura
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012
ISBN: 978-83-61201-99-1
13 grudnia 2011 roku upłynęło dokładnie 30 lat od chwili wprowadzenia przez władze PRL stanu wojennego. Wydarzenie to w zgodnej opinii historyków miało niezwykle istotne znaczenie dla losów narodu i państwa polskiego. Takiej zgody nie ma już jednak wśród historyków jeśli chodzi o jego ocenę. Polemiki dotyczą zarówno okoliczności wprowadzenia stanu wojennego, jak i jego przebiegu oraz wpływu na ostatnie lata rządów komunistycznych i współczesnej niepodległej Polski.
Adriana Dawid, Antoni Maziarz (red.)
Rodzina na Śląsku 1939-1945. Dezintegracja – Migracje – Codzienność
Wydawnictwo Instytutu Pamięci Narodowej, Opole-Warszawa 2012
ISBN: 978-83-926084-4-8
Czas wojny to czas dezintegracji rodziny. Działania zbrojne rozrzuciły po świecie braci, rozdzieliły małżonków, odebrały dzieciom rodziców. Rodziny były rozdzielane na skutek wywłaszczeń, aresztowań czy osadzeń w obozach koncentracyjnych. II wojna światowa na niespotykaną skalę spowodowała ucieczki, przesiedlenia, wysiedlenia – wszystkie te ruchy, zgodnie z nomenklaturą demograficzną, określamy mianem migracji. Śląsk stał się szczególną areną tych „transferów ludności”. Miliony osób stąd uciekło bądź zostało wypędzonych; miliony przybyło – wielokrotnie wbrew własnej woli. Bardzo często, pomimo początkowych uprzedzeń, starzy i nowi mieszkańcy śląska znajdowali wspólny język. Podstawę wzajemnego zrozumienia tworzyła wspólnota przeżyć – podobnie odczuwany ból po stracie bliskich, te same problemy aprowizacyjne, brak akceptacji dla systemu nieliczącego się z odczuciami jednostki. […] Oddana do rąk Czytelników książka jest trzecim opracowaniem składającym się na cykl studiów poświęconych historii rodów i rodzin śląskich.
Krzysztof Tarka
„Generał Wilk” Aleksander Krzyżanowski komendant Okręgu Wileńskiego ZWZ-AK
Wydawnictwo LTW, Łomianki 2012
ISBN: 978-83-756-5249-9
Prezentowana biografia, w zamierzeniu pełna, opowiada o życiu Aleksandra Krzyżanowskiego, legendarnego „generała Wilka”. W przeważającej części dotyczy okresu, w którym sprawował on funkcję komendanta Okręgu Wileńskiego ZWZ-AK. Był to niewątpliwie najważniejszy, choć czasowo niezbyt długi, fragment życia i działalności „Wilka”. Postać komendanta przedstawiona została na szerszym tle konspiracji polskiej na Wileńszczyźnie w okresie drugiej wojny światowej.
Krzysztof Tarka
Emigranci na celowniku. Władze Polski Ludowej wobec wychodźstwa
Wydawnictwo LTW, Łomianki 2012
ISBN: 978-83-7565-225-3
Zamieszczone w książce artykuły są wynikiem moich kilkuletnich studiów nad historią „drugiej” emigracji oraz działaniami podejmowanymi przez władze Polski Ludowej wobec wychodźstwa. Praca jest kontynuacją wydanego w 2007 roku zbioru Mackiewicz i inni. Wywiad PRL wobec emigrantów.Na obecny tom składa się 16 tekstów. Były one już wcześniej drukowane, przeważnie na łamach „Zeszytów Historycznych” oraz w „Archiwum Emigracji”, „Dziejach Najnowszych”, „Palestrze”, „Pamięci i Sprawiedliwości”, „Przeglądzie Historyczno-Wojskowym”, „Glaukopisie”, „Więzi” czy w pracach zbiorowych. Przed ponowną publikacją zostały na nowo przejrzane, poprawione i uzupełnione.
Mariusz Patelski, Marek Białokur (red.)
Stosunki polsko-rumuńskie w XX wieku
Wydawnictwo Naukowe Grado, Toruń-Opole 2012
ISBN: 978-83-61201-84-7
W 2005 r. Rumunia została przyjęta do sojuszu wojskowego NATO, a trzy lata później stała się nowym członkiem Unii Europejskiej. Mimo tych sukcesów, stosunkowo niewielkiej odległości geograficznej oraz bogatych w przeszłości tradycji współpracy polsko-rumuńskiej kraj ten pozostaje niemal nieznany przeciętnemu Polakowi. […] Przesłanką do publikacji niniejszego tomu była myśl powiększenia zbioru prac poświęconych historii i stosunkom polsko-rumuńskim w XX w., a także chęć ukazania aktualnego stanu badań nad wspomnianą tematyką.
Adriana Dawid, Antoni Maziarz (red.)
Rodzina na Śląsku w XIX i na początku XX wieku
Fundacja im. Mieczysława Dumnickiego, Opole 2011
ISBN: 978-83-930333-3-1
W dziejach Śląska rodzina stanowiła jedną z najważniejszych wartości. W niej formowały się postawy, normy, umiejętności. Trudno sobie wręcz wyobrazić funkcjonowanie człowieka poza tą wspólnotą. W powikłanej przeszłości tej ziemi rodzina tworzyła azyl chroniący przed narastającą od końca XVIII wieku ingerencją ze strony państwa, które złamało jej wyłączność na wychowanie i kształcenie dzieci, formowanie relacji wewnętrznych. Wiek XIX można uznać za przełomowy dla funkcjonowania śląskiej rodziny. W związku ze zmianami demograficznymi, przeobrażeniom podlegał jej model, a także role pełnione w obrębie wspólnoty rodzinnej. Bardziej zróżnicowane stawały się zajęcia poszczególnych jej członków, przed wieloma z nich otwierały się wcześniej niedostępne drogi awansu społecznego i zawodowego. Powolnym przemianom podlegała obyczajowość, która wprawdzie bazowała na tradycji, ale wzbogacana była o nowe elementy (chociażby bożonarodzeniowa choinka). Rodzina, z jednej strony – miała stanowić fundament ładu społecznego, z drugiej podlegała daleko idącym przekształceniom. Dotyczyły one przede wszystkim usytuowania kobiety i dziecka w rodzinie. Niekiedy obserwowane na Śląsku procesy szły w diametralnie odmiennym kierunku, niż w innych regionach Europy, np. w II połowie XIX w., gdy na Śląsku miała miejsce eksplozja demograficzna, społeczeństwo francuskie zmagało się już z kryzysem rodziny, m.in. związanym ze spadkiem rodności. Górnego Śląska niemal nie dotknęły procesy dechrystianizacji i rozpadu więzi międzypokoleniowych, co było widoczne na innych obszarach o intensywnej industrializacji.
Małgorzata Świder
Z perspektywy Bonn. Przemiany polityczne w Polsce w latach 1980-1989
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011
ISBN: 978-83-7780-193-2
Celem opracowania jest przedstawienie relacji polsko-niemieckich w trudnych latach osiemdziesiątych z perspektywy istotnych graczy na politycznej scenie RFN. Skoncentrowano się na Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i związanej z nią Federacji Niemieckich Związków Zawodowych. Publikację uzupełniono relacjami prasowymi ukazującymi się w najważniejszych dziennikach RFN i Berlina Zachodniego.
Marek Masnyk
Opinia publiczna byłej dzielnicy pruskiej wobec polskiego ruchu narodowego w rejenci opolskiej (1921-1939)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011
ISBN: 978-83-7395-432-8
Prezentowana książka podejmuje problem obecności problematyki polskiej mniejszości narodowej w rejencji opolskiej w polskiej myśli politycznej dwudziestolecia międzywojennego. Autor stara się w niej znaleźć odpowiedzi na pytanie o przyczyny i kierunki zainteresowania polskiej opinii publicznej tzw. problematyką zakordonową, wyjaśnić rozbieżności między poszczególnymi podmiotami życia publicznego w ocenie tego ruchu, a także ukazać wpływ, jaki wywarła opinia publiczna na kształtowanie się polskiej myśli zachodniej w aspekcie zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym, oraz w polsko-niemieckich stosunkach międzypaństwowych.
Stanisław Sławomir Nicieja
Lwów. Ogród snu i pamięci. Dzieje cmentarza Łyczakowskiego oraz ludzi tam spoczywających w latach 1786-2010
Wydawnictwo MS Opole, Opole 2011
ISBN: 978-8361915-07-2
Książka bogatsza od poprzednich wydań – zawiera 4820 nazwisk, w tym 600 nowych. Nowością są też zdjęcia – nie tylko nagrobków, ale i zmarłych osób. Nie jest to książka o smutku i rozpaczy – z czym kojarzy się na ogół śmierć i cmentarz – ale przede wszystkim jest zapisem różnych przejawów urody życia i smaków epoki, przypomina bowiem biografie ludzi, którzy żyli w pięknym, bogatym, pogodnym mieście, a odchodząc z tego świata, zostali pożegnani zadziwiającymi swą urodą nagrobkami, rzeźbami i wierszowanymi epitafiami. Walorem tej książki jest to, co wyróżnia twórczość prof. Stanisława Niciei – piękny literacki język, erudycja i potoczysta, sugestywna narracja.
Marek Białokur (red.)
Górny Śląsk – między Niemcami a Polską. Dziedzictwo i znaczenie powstań śląskich w edukacji historycznej i historiograficznej
Dom Wydawniczy Duet, Toruń-Łysomice 2011
ISBN: 978-83-62558-08-7
28 września 2010 roku Sejmik Województwa Opolskiego przyjął rezolucję ustanawiającą rok 2011 Rokiem Pamięci Powstań Śląskich. Rezolucja uruchomiła lawinę inicjatyw o charakterze edukacyjnym, kulturalnym i naukowym, których celem była popularyzacja wiedzy o historii dyplomatycznego i militarnego sporu o Górny Śląsk. Jego głównymi aktorami w latach 1919–1921 byli Polacy, Ślązacy i Niemcy. Do grona organizatorów wspomnianych inicjatyw aktywnie włączyli się również Kuratorium Oświaty w Opolu oraz Miejski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Opolu. Instytucje te zwróciły się do grona historyków z opolskiego i katowickiego środowiska naukowego z propozycją przygotowania publikacji, w której nauczyciele historii oraz zainteresowani problematyką uczniowie szkół ponadgimnazjalnych mogliby znaleźć teksty poświęcone problematyce powstań śląskich i plebiscytu.
Tomasz Ciesielski (red.)
Zamki, twierdze i garnizony Opola, Śląska i dawnej Rzeczypospolitej
Wydawnictwo Inforteditions, Zabrze 2010
ISBN: 978-83-89943-56-9
W niniejszym zbiorze studiów udało się zebrać 21 artykułów, których wspólnym mianownikiem są rozważania na temat zamków, twierdz i garnizonów. Starając się uzyskać jak najszerszy materiał porównawczy, zrezygnowano z wprowadzenia ograniczeń chronologicznych, dlatego też w tomie umieszczono artykuły odwołujące się do tradycji średniowiecza, epoki nowożytnej, XIX w. oraz do pierwszej połowy XX w. Konsekwentnie też nie wprowadzono ograniczeń tematycznych. Stąd w tomie znalazły się artykuły przekrojowe, syntetyczne, jak i analityczne oraz źródłowe. W części z nich omówiono historię (lub tylko fragmenty dziejów) pojedynczych obiektów ufortyfikowanych (zamki i mury miejskie Opola i Koźla, donżon lubelski, kozacka Chortyca, twierdza jasnogórska) i garnizonów (opolski w czasach habsburskich, pruskich, niemieckich i polskich, warszawski, krakowski, siedlecki oraz sanktpetersburski). W innych podjęte zostały próby oceny znaczenia zarówno całego typu budowli obronnych (zamki na Śląsku), jak i systemów twierdz (z terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego, fryderycjańskiego Śląska i Księstwa Warszawskiego) oraz garnizonów (Królestwa Polskiego). Autorzy kilku artykułów zajęli się społecznymi kosztami istnienia twierdz i kwaterowania oddziałów wojskowych. Stosownie do przyjętych założeń tom podzielono na trzy części. W pierwszej znajdują się artykuły o zamkach, twierdzach i garnizonach Śląska, ze szczególnym uwzględnieniem Opola. Druga część poświęcona jest terenom, które do ostatniej ćwierci XVIII w. znajdowały się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, choć często chronologicznie wybiegają w czasy, gdy wspólne państwo polsko-litewskie było już przeszłością. Taka formuła pozwala uniknąć zbyt szczegółowego dzielenia tomu na twierdze i garnizony poszczególnych zaborów, Księstwa Warszawskiego czy Królestwa Polskiego. W części zatytułowanej „Varia” znalazły się artykuły poświęcone społecznym kosztom kwaterunków wojsk oraz jeden nieprzystający pod względem kryterium geograficznego do części I i II.
Mariusz Sawicki
Stronnictwo dworskie w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1648-1655
Wydawnictwo Mi-Graf Studio Grafiki Użytkowej, Opole 2010
ISBN: 978-83-933440-0-0
Książka omawia problematykę powstania i funkcjonowania stronnictwa dworskiego w Wielkim Księstwie Litewskim w burzliwych latach 1648-1655. Pierwszy rozdział poświęcony jest systemowi klientalnemu na Litwie w połowie XVII wieku, gdzie podjęto próbę usystematyzowania dotychczasowej, litewskiej struktury politycznej. W dalszej części książki autor poświęcił rozdział na omówienie kwestii związanych z bezkrólewiem 1648 roku i nastawieniem poszczególnych liderów litewskich fakcji magnackich do kandydatur na tron państwa polsko-litewskiego. Kolejne rozdziały poświęcone są ukształtowaniu się stronnictwa, gdzie podjęto próbę usystematyzowania fakcyjnego poszczególnych urzędników litewskich nie tylko powiatowych, ale również wojewódzkich i centralnych. Interesująca kwestią podjętą w omawianej pozycji jest również analiza działalności stronnictwa dworskiego, jak i opozycji w instytucjach parlamentarnych Rzeczypospolitej wraz z usystematyzowaniem fakcyjnym poszczególnych posłów litewskich.
Mariusz Patelski
Niezależne Zrzeszenie Studentów w Opolu 1980-1990
Wydawnictwo Fundacja im. Mieczysława Dumnickiego, Opole 2010
ISBN: 978-83-930333-0-0
Wydarzenia na Wybrzeżu w sierpniu 1980 r. i utworzenie NSZZ „Solidarność” spowodowały w społeczeństwie polskim ferment, który zaowocował powstaniem wielu nowych stowarzyszeń i związków. W środowisku studenckim stopniowo kiełkowała myśl powołania nowego niezależnego stowarzyszenia. Już 2 września studenci Uniwersytetu Gdańskiego, wspomagający sierpniowy strajk, powołali Tymczasowy Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich. Wkrótce podobne działania podjęli studenci Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Poznania, Szczecina i Łodzi. […] Po rozpoczęciu roku akademickiego W. Ukleja i J. Smoczyński wykorzystali doświadczenia zdobyte na Wybrzeżu w celu utworzenia niezależnej organizacji wśród opolskich studentów. Po licznych naradach i opracowaniu programu członkowie grupy zwołali, za zgodą władz uczelni w gmachu Instytutu Budowy Maszyn WSI, 8 października 1980 r. o godz. 17.00 otwarte zebranie studentów WSI. Zebraniu przewodził Janusz Smoczyński (V rok IBM). Program NZS przedstawił Wiesław Ukleja, a projekt statutu Paweł Adamski (V rok IBM). Po wystąpieniu studentów głos zabrał przewodniczący NSZZ „Solidarność” w WSI dr Ryszard Ciecierski, który wyraził „chęć porozumienia i określenia warunków współpracy”. W imieniu studentów WSP przemówiła natomiast Danuta Konarska (obecnie Kaliszan) studentka filologii polskiej i angielskiej.
Marek Białokur, Mariusz Patelski (red.)
Podzielone narody. Szkice z historii stosunków polsko-ukraińskich w latach 40. XX wieku
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń-Opole 2010
ISBN: 978-83-7611-828-4
Dobry czas dla badań historii najnowszej, jaki nastał po roku 1989, zaowocował imponującą liczbą publikacji podejmujących tematy, które przez lata ze względów politycznych były celowo marginalizowane. Jednym z takich zagadnień bez wątpienia były stosunki polsko-ukraińskie. […] Książkę tworzy dziesięć tekstów. Ich autorami są polscy oraz ukraińscy historycy reprezentujący ośrodki akademickie i instytucje naukowo-badawcze.
Małgorzata Świder (red.)
Polityka i humanitaryzm 1980-1989
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010
ISBN: 978-83-7611-777-5
Gdy polscy robotnicy podjęli walkę o reformy latem 1980 r., opinia międzynarodowa, szczególnie międzynarodowe związki zawodowe, wykazała olbrzymie zainteresowanie sytuacją w Polsce. Pomoc materialna i wsparcie moralne były ważnymi elementami umożliwiającymi działania opozycji. Ruch „Solidarności” mógł oprzeć się nie tylko na dziesięciomilionowej rzeszy członków w Polsce, ale także na kilkudziesięciu milionach sympatyków na całym świecie.
Nikołaj Iwanow
Powstanie Warszawskie widziane z Moskwy
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2010
ISBN: 978-83-240-1409-5
Z pozoru przestępstwo, wina i sprawca są oczywiste: Stalin rozmyślnie zatrzymał Armię Czerwoną, żeby Powstanie Warszawskie upadło. Jest więc zbrodniarzem, który winien jest śmierci dziesiątków tysięcy warszawiaków. Zaniechał udzielenia pomocy z powodu cynicznych kalkulacji, choć mógł jej z łatwością udzielić. Okazuje się jednak, że udowodnienie tej winy to zadanie bardzo trudne. Nie wydał nigdy pisemnego rozkazu: „Powstanie musi upaść”. By ostatecznie uznać Stalina za winnego zbrodni warszawskiej musimy przeprowadzić żmudny poszlakowy proces. Na szczęście udało się znaleźć wybitnego oskarżyciela – rosyjskiego historyka Nikołaja Iwanowa. Autor Powstania Warszawskiego widzianego z Moskwy w błyskotliwy i pełen emocji sposób pokieruje nas przez gąszcz poszlak oraz nieodkrytych dotąd dokumentów z rosyjskich archiwów. Poskłada w jeden obraz fakty, które z osobna wydają się nieistotne. Prześledzi historię sporu między Stalinem i jego polskimi poplecznikami a Armią Krajową. Uzmysłowi nam, jak perfidne, okrutne i brzemienne w skutki były decyzje podejmowane na Kremlu latem roku 1944.
Antoni Maziarz (red.)
Opolanie znani i nieznani. Czasy nowożytne
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Opolu, Opole 2010
ISBN: 978-83-927912-2-5
Oddajemy do rąk Czytelników drugi tom serii „Opolanie znani i nieznani”. Po opolanach doby średniowiecza przyszedł czas na ludzi żyjących w epoce nowożytnej. W dziejach naszego miasta pokrywa się ona ze sprawowaniem władzy zwierzchniej przez królów czeskich z dynastii habsburskiej (1532-1740). Dla Opola nie był to czas łatwy — kolejne wojny, pożary, powodzie znacząco osłabiały dynamikę rozwoju miasta. Zarówno w tych trudnych, pełnych wyzwań latach, jak i w tych spokojniejszych, znajdowali się ludzie, którzy zostawiali znaczący ślad w tym mieście. Prezentujemy dziesięć postaci, dla których Opole stanowi miejsce urodzenia, bądź pracy. Są to ludzie władzy, Kościoła, kultury: książęta zastawni, starostowie, duchowni, muzycy i poeci. Jedni związali z Opolem całe swe życie, dla innych pobyt tutaj stanowił epizod. Zarówno tych bardziej znanych, jak i mniej dziś kojarzonych – warto przypominać.
Tomasz Ciesielski
Armia koronna w czasach Augusta III
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2009
ISBN: 978-83-7181-584-3
Stworzenie w miarę silnej i stałej armii z zapewnioną regularną płacą było niemal tradycyjnym postulatem stronnictw dworskich formujących się przy kolejnych władcach Rzeczypospolitej w XVII w. Sytuacja, jaka wytworzyła się w pierwszych dwóch dekadach XVIII w., sprawiła, że powołanie takiej armii stał o się realne za sprawą przyzwolenia społeczeństwa szlacheckiego, znużonego wieloletnią wojną i permanentnymi problemami z nieopłaconym wojskiem. Niniejsza książka poświęcona jest armii, którą bez żadnych wątpliwości można uznać za regularną i państwową. Utrzymywana była ze świadczeń finansowych ustanowionych dla całego państwa. Pozostawała pod stałą i pełną komendą hetmanów oraz króla, a także podlega a kontroli ze strony sejmu i specjalnie powołanego w tym celu Trybunału Skarbowego. W skład tej armii wchodziły oddziały, których istnienie zostało zagwarantowane konstytucjami sejmowymi i mogły zostać zwinięte tylko na podstawie uchwały kolejnego sejmu. W praktyce istniały one przez okres od 1735 do 1763 r.
Antoni Maziarz
Wydawnictwo DiG, Warszawa 2009
ISBN: 978-83-7181-614-7
Książka opowiada o powstałych na Śląsku w połowie XIX w. żeńskich zgromadzeniach zakonnych, popularnie zwanych elżbietankami, mariankami i jadwiżankami. Kierując się ideą chrześcijańskiego miłosierdzia, członkinie tych wspólnot angażowały się w pielęgnację chorych, zwłaszcza ubogich i opuszczonych. Niosły pomoc również innowiercom, rannym żołnierzom i ofiarom chorób zakaźnych. Pod zarządem zgromadzeń wiele śląskich przytułków zostało przekształconych w szpitale. Stacje ambulatoryjne stały się pierwocinami przychodni zdrowia i stacji pogotowia ratunkowego. Obok placówek małych powstawały obiekty do dziś stanowiące ozdobę miast. Wkład sióstr–pielęgniarek w rozwój opieki zdrowotnej to istotny element rozwoju cywilizacyjnego Śląska. Przełożone wspólnot to ówczesne „bizneswoman” — kobiety zarządzające kilkusetosobowymi zespołami i prowadzące inwestycje budowlane podejmowane przez najważniejszych ówczesnych dygnitarzy.
Stanisław Sławomir Nicieja
Lwowskie Orlęta. Czyn i legenda
Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2009
ISBN: 978-83-244-0117-8
Legenda Orląt Lwowskich, polskiej młodzieży walczącej o przynależność ich rodzinnego miasta do Polski, powstała tuż po zakończeniu walk o Lwów. Bohaterstwo młodych lwowian inspirowało do działania polityków, pisarzy, poetów, malarzy i rzeźbiarzy. Wyrazem hołdu dla bezgranicznego poświęcenia chłopców i dziewcząt, oprócz wierszy, piosenek, książek i obrazów, stał się Cmentarz Orląt – miejsce patriotycznych obchodów i zadumy nad trudną historią Polski.
Anna Pobóg-Lenartowicz (red.)
Opolanie znani i nieznani. Średniowiecze
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Opolu, Opole 2009
ISBN: 978-83-927912-1-8
Pierwsza część nowej serii Opolanie znani i nieznani. W tym tomie prezentowane są biogramy postaci związanych z Opolem w czasach średniowiecznych. Od wielu lat w Opolu pojawiają się głosy o potrzebie stworzenia leksykonu wybitnych mieszkańców naszego miasta. Niestety, mimo formowania kolejnych zespołów, a nawet podejmowanych prób przygotowania tego typu publikacji, jak do tej pory, żaden z pomysłów nie doczekał się finalizacji. Z drugiej strony przy różnych okazjach wychodzi na jaw słaba znajomość historii miasta i tych, którzy tę historię tworzyli. Polskie Towarzystwo Historyczne, oddział w Opolu, postanowiło wyjść naprzeciw tym potrzebom i przygotować cykl wydawnictw prezentujących biografię najwybitniejszych Opolan, zarówno tych, którzy w tym mieście się urodzili, jak i tych, którzy wprawdzie pochodzili z innych stron, ale swą długotrwałą obecnością i działalnością przyczynili się do rozsławienia naszego miasta […]. Niniejszy zbiór jest drugim z serii wydawniczej, którą zatytułowaliśmy Biblioteczka opolskiego maturzysty. Przeznaczona jest ona przede wszystkim dla uczniów wszystkich typów szkół, studentów, młodzieży oraz pasjonatów historii, zwłaszcza regionalnej. Mamy ambicję, aby poszczególne tomiki z tej serii znalazły się na półce każdego opolskiego maturzysty, także i tego, który do tej pory nie interesował się historią.
Anna Filipczak-Kocur, Tomasz Ciesielski
Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI-XVIII wiek
Wydawnictwo DiG, Warszawa-Opole 2008
ISBN: 978-83-7181-507-2
Zbiór poświęcony dziejom Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a zwłaszcza problematyce złożoności państwa szlacheckiego — współistnienia w jego obrębie wielu nacji, kultur i wyznań. Otwarcie archiwów na terenie Białorusi, Litwy, Łotwy, Ukrainy i Rosji pozwoliło historykom na dotarcie do nowych źródeł, niedostępnych dla badaczy epoki staropolskiej do lat 90. XX w. Tom jest efektem współpracy historyków, prawników i filologów, którzy podjęli tematykę prawno-administracyjną, wyznaniową, społeczną, a także dotyczącą kultury i wojskowości.
Bernard Link, Krzysztof Tarka (red.)
Opole na przestrzeni wieków. Historiografia wobec nowych metod badania dziejów miasta
Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, Opole 2008
ISBN: 978-83-7126-241-8
Przygotowane do druku materiały stanowią zbiór 11 artykułów, z których zdecydowana większość została wygłoszona w formie referatów 25 kwietnia 2008 r. podczas konferencji pod tym samym tytułem w opolskim Ratuszu. Autorami są głównie przedstawiciele opolskiego środowiska naukowego, z dodatkowym udziałem dwojga socjologów z Katowic oraz doktoranta z uniwersytetu Harvarda. […] Podobnie jak konferencja również te artykuły dokonują bilansu stanu badań i wstępnych przygotowań do opracowania i wydania monografii Opola nowej generacji […] oraz prezentują wybrane epizody z dziejów miasta. […] Zapowiedź monografii i oczywisty dowód prowadzonych już prac przygotowawczych powinny nie tylko spełniać rolę informacyjną, ale zachęcić władze samorządowe Opola do wsparcia cennej inicjatywy.
Marek Białokur, Mariusz Patelski, Andrzej Szczepaniak (red.)
Roman Dmowski i jego współpracownicy
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008
ISBN: 978-83-7611-149-0
Książka jest efektem konferencji naukowej poświęconej endecji i je przywódcy. Problematykę przedstawionych podczas konferencji wystąpień podzielono w niniejszej publikacji na cztery bloki. W pierwszym znalazły się artykuły dotyczące postaci Romana Dmowskiego w ujęciu biograficznym i wspomnieniowym. W drugim bloku wypełniły materiały na temat współpracowników Dmowskiego. W trzecim bloku poddano analizie myśl polityczną endecji. Publikację zamyka grupa artykułów dotycząca różnych aspektów historii ruchu narodowego w XX wieku.
Tomasz Ciesielski
Od Batohu do Żwańca. Wojna na Ukrainie, Podolu i o Mołdawię 1652–1653
Wydawnictwo Inforteditions, Zabrze 2007
ISBN: 978-83-89943-23-1
W książce przedstawione zostały słabo opracowane przez polską historiografię zmagania wojenne W latach 1652-53 z udziałem wojsk polskich, litewskich, kozackich, tatarskich, siedmiogrodzkich, mołdawskich i wołoskich. Toczyły się one na rozległym obszarze Ukrainy, Podola, Rusi, Mołdawii i Wołoszczyzny, a ich stawką była przyszłość państwa kozackiego Bohdana Chmielnickiego. Nowe perspektywy dla jego rozwoju stworzyło doszczętne zniszczenie głównego zgrupowania wojsk polskich w bitwie pod Batohem (1-2 czerwca 1652) oraz małżeństwo Tymofieja Chmielnickiego z córką hospodara mołdawskiego. Później przyszły jednak niepowodzenia, a największym z nich była przegrana wojna o Mołdawię (kwiecień – październik 1653 r.). Na dodatek ludność Ukrainy zdziesiątkowała wielka zaraza. Rzeczpospolita, mimo olbrzymiego wysiłku finansowego, stworzenia silnych armii polskiej i litewskiej (choć nie tak wielkich, jak wynikało to z uchwał sejmowych) oraz zawarcia układów sojuszniczych z władcami księstw naddunajskich, nie potrafiła wykorzystać okresu słabości przeciwnika. W 1653 r. nie odniesiono poważniejszych sukcesów militarnych, a wspólny wysiłek wojsk sojuszniczych pod mołdawską Suczawą został zmarnowany przez zawarcie układu kapitulacyjnego, pozwalającego korpusowi kozackiemu na swobodne odejście na Ukrainę. Szczególnie niekorzystnie na ocenie polskich osiągnięć militarnych w 1653 r. ciąży niefortunna, wyprawa trwająca od sierpnia do grudnia, w trakcie której armia polska nie szukała nieprzyjaciela, a zamknęła się w ufortyfikowanym obozie pod Żwańcem – na południowo-zachodnich peryferiach Podola. Politycznymi skutkami nierozstrzygniętej kampanii 1653 r. były: rozpad kozacko-tatarskiego oraz polsko-mołdawsko-siedmiogrodzkiego układów sojuszniczych, przyjęcie przez Kozaków zwierzchnictwa carskiego (ugoda perejesławska) oraz zbliżenie polsko-tatarskie, które zaowocowało ponad dziesięcioletnia współpracą militarną Chanatu Krymskiego z Rzeczpospolitą.
Janusz Dorobisz (red.)
Półwiecze. Katedry i Zakłady Instytutu Historii w latach 1957-2007
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2007
ISBN: 978-83-7395-263-8
[…] Pragnę wyrazić wielką radość w związku z pięknym jubileuszem 50-lecia istnienia w Opolu studiów historycznych. Historycy opolscy w minionym półwieczu odegrali trudną do przecenienia rolę w dziele emancypacji naszego środowiska akademickiego co pozwoliło w sposób naturalny, w oparciu o miejscowe kadry naukowe, na utworzenie w 1994 roku Uniwersytetu Opolskiego.
Barbara Kubis
Poznawcze i kształcące walory literatury dokumentu osobistego. Na przykładzie relacji Polaków wysiedlonych z Kresów Wschodnich oraz Niemców wysiedlonych ze Śląska w latach 1944-1946
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2007
ISBN: 978-83-7395-198-3
Zasadnicza część rozważań w tej pracy oparta jest o literaturę dokumentu osobistego. Odnosi się ona do tragicznych losów ludności polskiej przesiedlonej na Śląsk z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej wbrew jej woli. Przedstawia także nie mniej tragiczny epizod zmuszonej najpierw do ucieczki, a potem po zakończeniu wojny przymusowo wysiedlonej ludności niemieckiej. Zapisy wspomnieniowe ukazują doświadczenia ludzi uwikłanych w skomplikowany układ zależności i decyzji aliantów w odniesieniu do różnych narodowości w latach 1944-1946. Praca utrwala i przybliża fakty historyczne, które w miarę upływu czasu będą coraz trudniejsze do zrozumienia dla młodego pokolenia. W tym właśnie tkwi, zdaniem autorki, poznawcza i kształcąca rola literatury dokumentu osobistego. Prezentowana książka ma charakter interdyscyplinarny, łączy wiedzę historyczną z elementami literaturoznawczymi, socjologicznymi, a nawet psychologicznymi oraz z zakresu dydaktyki historii. Ze względu na szeroki zakres wykorzystania źródeł pamiętnikarskich wspieranych aktualną literaturą naukową praca adresowana jest do badaczy historii i literatury, do nauczycieli i studentów tych dyscyplin, a także do szerokiego grona osób zainteresowanych poznawaniem narodowych dziejów.
Beata Gaj
Tradycje retoryczne na dawnym Śląsku (XVI-XVIII wiek)
Fundacja Nauki i Kultury na Śląsku, Katowice – Opole 2007
ISBN: 978-83-917546-1-0
Podstawowym celem niniejszej dysertacji jest przedstawienie innego niż powszechnie przyjęty wizerunku Śląska, sięgnięcie do epok wcześniejszych, które stanowią dziedzictwo współczesnego Śląska i od których odciąć się nie można. Retrospekcja, istotny czynnik trwałości tradycji, ma tu znaczenie podstawowe. Przenosimy się oto na dawny Śląsk, gdzie kultura literacka jest tożsama z retoryczną, a językiem tej literatury jest aż po wiek XVIII język łaciński, mimo współistnienia kilku języków narodowych (a może właśnie dzięki tej koegzystencji). Dlatego tak ważne wydaje się podjęcie badań wyłącznie nad śląską twórczością nowołacińską równolegle do prac poświęconych powstałym na Śląsku tekstom polskim, czeskim i niemieckim.
Krzysztof Tarka
Mackiewicz i inni. Wywiad PRL wobec emigrantów
Wydawnictwo LTW, Łomianki 2007
ISBN: 978-83-7565-007-5
Przejęcie przez Instytut Pamięci Narodowej i udostępnienie historykom dokumentów pozostałych po komunistycznym aparacie bezpieczeństwa otworzyło nowe możliwości badawcze nad najnowszymi dziejami Polski, w tym również nad dziejami wychodźstwa. Wprowadzenie do obiegu naukowego wielu niedostępnych dotąd źródeł pozwoliło odkryć nieznane fakty, wpłynęło na uszczegółowienie dotychczasowej wiedzy oraz przewartościowanie niektórych opinii czy hipotez. Działania podejmowane przez władze PRL wobec wychodźstwa zmierzały do rozpoznania poszczególnych środowisk, przekształcenia emigracji w neutralną politycznie grupę polonijną, a następnie do pozyskania jej dla „pozytywnej” współpracy z krajem. Rutynowymi działaniami wywiadu peerelowskiego były: inwigilacja, budowanie agentury oraz pogłębianie dezintegracji środowisk emigracyjnych. Zwalczanie „wrogiej działalności”, wzniecanie antagonizmów i jałowej rywalizacji miały przyspieszyć rozbicie wychodźstwa, by tym skuteczniej doprowadzić do likwidacji emigracji politycznej jako zjawiska. Zamieszczone w książce artykuły są wynikiem moich kilkuletnich studiów nad historią «drugiej» emigracji oraz nad działaniami komunistycznego aparatu bezpieczeństwa wobec wychodźstwa. Przygotowując niniejszy wybór, chciałem na konkretnych przykładach pokazać metody pracy operacyjnej wywiadu PRL wobec emigracji. Nie jest to oczywiście pełny obraz, raczej fragment większej całości. Tych kilka jednostkowych przypadków pokazuje, jak złożone, zróżnicowane i zarazem ciekawe były to sprawy.
Anna Pobóg-Lenartowicz
A czyny ich były liczne i godne pamięci. Konwent klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu
Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2007
ISBN: 83-60244-45-6
Et tantum de ipsius gestis, que sicut sunt multa, sic sunt magna et memoria digna… — te właśnie słowa, jakże często powtarzane przez autora kroniki opatów klasztoru na Piasku stały się mottem przewodnim prezentowanej tu pracy. Klasztor kanoników regularnych św. Augustyna, powstały w I połowie XII w. na Ślęży i przeniesiony później do Wrocławia na wyspę zwana Piasek (Arena), odegrał trudną do przecenienia rolę w dziejach miasta i całego Śląska. W ciągu tej kilkusetletniej obecności na tych terenach kanonicy regularni prowadzili dzieło misyjne, duszpasterskie, charytatywne, społeczne, gospodarcze i kulturalne. Odcisnęli piętno, którego ślady znajdujemy do dziś, mimo — iż od przeszło stu lat nie ma ich ani we Wrocławiu, ani na Śląskiej ziemi. Przez wieki zapełniali klasztorną przestrzeń modlitwą, śpiewem, pracą. Tworzyli wciąż od nowa wspólnotę braci św. Augustyna. Właśnie dzieje tej wspólnoty jako całości i każdego zakonnika z osobna w czasie średniowiecza, są przedmiotem niniejszej rozprawy.
Tomasz Ciesielski
Żarów. Historia miasta i gminy
Wydawnictwo Advertica, Żarów 2006
ISBN: 83-922959-0-0
Monografia historyczna miasta i gminy Żarów.
Marek Masnyk
Granica polsko-niemiecka na Górnym Śląsku w polityce Polski i mocarstw zachodnioeuropejskich w 1921 roku
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005
ISBN: 83-7395-108-3
W książce zamieszczono blisko 144 dokumenty – raporty polityczne, telegramy dyplomatyczne, memoriały, instrukcje – sporządzanej przez polskie służby dyplomatyczne i konsularne. Odzwierciedlają one głównie stosunek rządu polskiego do sprawy państwowej przynależności Górnego Śląska w 1921 roku. Wiele z tych dokumentów ujawnia kulisy podejmowanych działań, stanowisko poszczególnych polityków i środowisk społecznych w tzw. sprawie śląskiej, a także stosunek rządów, parlamentów i opinii publicznej państw europejskich, Stanów Zjednoczonych i Japonii do sprawy przynależności państwowej Górnego Śląska. Książka skierowana jest do zawodowych historyków, studentów, a także do miłośników historii Śląska.
Magdalena Ujma
Latyfundium Jana Sobieskiego 1652-1696
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005
ISBN: 83-7395-094-x
Monografia latyfundium Jana Sobieskiego jest próbą ukazania problematyki jak dotąd tylko częściowo zbadanej w przypadku dóbr magnackich XVII wieku. Autorka scharakteryzowała kształt terytorialny dóbr Jana III przez organizację ich zarządzania, a także podjęła próbę ściślejszego ustalenia wysokości dochodów i wydatków latyfundialnych oraz ich struktury.
Marek Białokur
Myśl społeczno-polityczna Joachima Bartoszewicza
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005
ISBN: 83-7441-177-5
Książka stanowi próbę przedstawienia dorobku ideowo-politycznego Joachima Bartoszewicza (1867?1938), działacza, publicysty i pisarza politycznego przez blisko czterdzieści lat związanego z obozem narodowym. Autor analizuje stanowisko Bartoszewicza wobec zagadnień narodu, państwa narodowego, ustroju politycznego, mniejszości narodowych oraz położenia międzynarodowego II Rzeczypospolitej. W pierwszej części pracy, będącej rozbudowanym szkicem biograficznym, kreśli również najważniejsze etapy jego życia i działalności społeczno-politycznej.
Krzysztof Tarka
Polonia w Wielkiej Brytanii 1918–1939
Wydawnictwo Mado, Toruń 2005
ISBN: 83-89886-35-9
Dzieje Polonii w Wielkiej Brytanii w okresie międzywojennym nie doczekały się dotąd monograficznego opracowania. Autor, wykorzystując dokumenty z archiwów krajowych i emigracyjnych, podjął próbę ustalenia liczebności i rozmieszczenia Polaków na Wyspach Brytyjskich, przedstawił życie religijne, działalność organizacji społecznych, funkcjonowanie szkolnictwa w języku ojczystym oraz sytuację Polonii brytyjskiej po wybuchu II wojny światowej. W końcu lat trzydziestych XX wieku władze polskie szacowały, iż poza krajem mieszkało około 8 milionów Polaków. Kilkutysięczna kolonia polska w Wielkiej Brytanii, tak pod względem liczebności, jak i znaczenia, należała do najmniejszej grupy wychodźstwa. W większości tworzyli ją robotnicy i rzemieślnicy, którzy przybyli na Wyspy Brytyjskie na przełomie XIX i XX stulecia. Czynniki zewnętrzne: wybuch II wojny światowej, klęska Francji i przeniesienie nad Tamizę siedziby emigracyjnych władz oraz wojska zmieniły bieg wydarzeń. W połowie 1940 roku narodził się fenomen „polskiego” Londynu. Wielka Brytania na długie lata stała się wówczas politycznym centrum polskiego wychodźstwa, ale to już zupełnie inna historia.
Marek Masnyk
Sprawy polskie w wyborach parlamentarnych na terenie rejencji opolskiej w świetle raportów polskiej służby dyplomatycznej i konsularnej (1924-1933)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004
ISBN: 83-7395-034-6
Autor książki, wybitny znawca problematyki polskiego ruchu narodowego w Niemczech, publikuje 34 dokumenty, odnoszące się do różnorodnych aspektów działalności politycznej Związku Polaków w Niemczech na terenie rejencji opolskiej. Praca została kompetentnie opracowana, zaopatrzona w liczne wyjaśnienia i odsyłacze, stanowi więc ważne źródło do poznania dziejów mniejszości polskiej na Śląsku Opolskim. Całość poprzedzona została obszernym wstępem, w którym omówiono stan piśmiennictwa, ogólne zasady prawa wyborczego w Niemczech oraz udział w tych wyborach mniejszości polskiej. Książka kierowana do historyków, studentów oraz wszystkich zainteresowanych najnowszą historią Śląska.
Marek Masnyk, Stanisław Sławomir Nicieja (red.)
Edmund Jan Osmańczyk. Dziennikarz – publicysta – parlamentarzysta we wspomnieniach bliskich i przyjaciół
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004
ISBN: 83-7395-075-3
4 października 1989 w Warszawie zmarł Edmund Jan Osmańczyk, wybitny działacz społeczny, dziennikarz, publicysta, poseł na Sejm PRL, Senator Ziemi Opolskiej. Książka jest zbiorem wspomnień i refleksji o życiu, twórczości i politycznej aktywności tego niezwykłego człowieka. Osmańczyka wspominają politycy, uczeni, pisarze, dziennikarze. Wszyscy Go znali, przyjaźnili się z nim lub współpracowali w różnych okresach Jego życia i działalności. Stąd też ich wspomnienia o Janku z natury rzeczy mają charakter osobisty, czasami aż nadto. Książka jest także swoistym zapisem spraw Polaków minionego półwiecza. Odwołanie się do tytułu jednej z najważniejszych książek Osmańczyka nie jest przypadkowe. Odnajdujemy bowiem w tych wspomnieniach współczesne myśli Polaków o sprawach trudnych, czasem bolesnych, o których pisał Osmańczyk zmagając się z wieloma mitami i narodowymi przywarami. Zdumiewające, jak wiele przestróg Osmańczyka zachowuje do dziś swą aktualność.
Joanna Rostropowicz
Muza nie da umrzeć mężowi godnemu chwały. O śląskim badaczu katakumb Josefie Wilpercie (1857-1944)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004
ISBN: 83-7395-061-3
Praca dotyczy śląskiego badacza rzymskich katakumb Josepha Wilperta (1857-1944).
Tomasz Ciesielski
Sejm brzeski 1653. Studium z dziejów Rzeczypospolitej w latach 1652-1653
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003
ISBN: 83-7322-534-X
Specyfika obrad sejmu brzeskiego wymusiła napisanie monografii, której ramy chronologiczne wykraczają poza samą kampanię sejmową. W rezultacie powstała praca przedstawiająca wydarzenia, które rozegrały się w Rzeczypospolitej od klęski wojsk polskich pod Batohem do podjęcia niefortunnej kampanii żwanieckiej. Książka Sejm brzeski r. powstała przede wszystkim w oparciu o materiał źródłowy zebrany w trakcie żmudnej kwerendy w ponad bibliotekach i archiwach krajowych oraz zagranicznych.
Krzysztof Tarka
Emigracyjna dyplomacja. Polityka zagraniczna rządu RP na uchodźstwie 1945-1990
Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2003
ISBN: 83-7399-031-3
W historii „drugiej” emigracji przełomowy był 5 lipca 1945 roku – wówczas mocarstwa zachodnie cofnęły uznanie rządowi RP. Zmieniło to pozycję międzynarodową władz na uchodźstwie, które jednak w dalszym ciągu walczyły o Polskę wolną i demokratyczną. Rząd RP dążył nieustannie do zmiany „jałtańskiego porządku”, bronił granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, ale dążył również do przywrócenia Polsce granicy wschodniej z traktatu ryskiego. Polscy politycy emigracyjni stawiali na sojusz z Zachodem, dążąc również do stworzenia regionalnego związku państw w Europie Środkowo – Wschodniej, co zapewnić miało Polsce bezpieczeństwo. Dysponując skromnymi środkami, nie zdołali osiągnąć założonych celów, ale odnieśli moralne zwycięstwo.
Marek Masnyk (red.)
Powstania śląskie i plebiscyt z perspektywy osiemdziesięciolecia
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2003
ISBN: 83-7395-012-5
Zbiór studiów ukazujących powstania śląskie i plebiscyt górnośląski z perspektywy osiemdziesięciu lat.
Magdalena Ujma
Sejmik lubelski 1572-1696
Wydawnictwo Semper, Warszawa 2003
ISBN: 83-89100-28-2
Monografia ukazująca organizację i funkcjonowanie sejmiku lubelskiego na przestrzeni 130 lat.
Anna Pobóg-Lenartowicz
Święty Wojciech
Wydawnictwo WAM, Kraków 2002
ISBN: 978-83-709-7974-4
Święty Wojciech jest człowiekiem nieodmiennie wiążącym się z chrześcijaństwem na ziemiach polskich. Bardziej jednak znane są związane z nim legendy, niż prawdziwe fakty z jego życia, a także motywy, jakimi się kierował. Jaki był naprawdę?
Mariusz Patelski
Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski żołnierz i dyplomata
Wydawnictwo RYTM, Warszawa 2002
ISBN: 83-88794-92-2
Biografia jednego z najwybitniejszych polskich wojskowych lat 1914-1926. Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski był m.in. Organizatorem Sztabu Generalnego WP, dowódcą Armii „Wschód” w czasie obrony Lwowa, szefem Sztabu Generalnego w wojnie polsko-bolszewickiej od lipca 1920 roku do kwietnia 1921 roku. Po wypadkach majowych – ponad rok więziony. Zmarł w 1928 roku, krótko po opuszczeniu więzienia.
Janusz Dorobisz
Jakub Zadzik (1582-1642)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2000
ISBN: 83-87635-71-5
Jakub Zadzik (1582-1642) herb Korab. Kanclerz koronny i biskup chełmiński (1624). Z Chełmna przeniesiony do Krakowa 17 IX 1535. W Krakowie wsparł fundację bernardynek (obecnie przy ul. Poselskiej), których pierwszą przełożoną była jego siostra Teresa, a w Kielcach zbudował pałac biskupi, należący do najpiękniejszych rezydencji polskich (obecnie muzeum). Dla katedry sprawił dwa portale z czarnego marmuru, umieszczając na nich swój herb. Zmarł 17 III 1642 w Bodzentynie i pochowany został w kaplicy kaznodziejskiej św. Jana Chrzciciela. Po jego śmierci objął administrację kościoła krakowskiego sufragan krakowski biskup Tomasz Oborski.
Jan Rzońca (red.)
Polacy i Rosjanie na przestrzeni wieków (XVII-XX w.)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2000
ISBN: 83-88796-04-6
Zbiór artykułów poświęconych relacjom polsko-rosyjskim od XVII do XX wieku.
Krzysztof Tarka
Litwini w Polsce 1944-1997
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1998
ISBN: 83-87635-21-9
Monografia prezentująca losy mniejszości litewskiej w Polsce w latach 1944-1997.
Krzysztof Tarka
Konfrontacja czy współpraca? Litwa w polityce Rządu Polskiego na uchodźstwie 1939-1945
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1998
ISBN: 83-85161-78-3
Monografia przedstawiająca politykę Rządu Polskiego na uchodźstwie wobec Litwy w latach 1939-1945.
Stanisław Sławomir Nicieja (red.)
Jałta z perspektywy półwiecza
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1995
ISBN: 978-83-61915-38-6
Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego w dniach 25-26 października 1994 roku.
Instytut Historii
ul. Strzelców Bytomskich 2
45-084 Opole
tel. +48 77 401 61 80
e-mail: insthist@uni.opole.pl
Uniwersytet Opolski
ul. Kopernika 11a
45-040 Opole
Rektorat
tel.: 77 541 59 03
Biuro Kanclerza
tel.: 77 541 60 70
NIP: 754-000-71-79
Regon: 000001382
